Het hoger onderwijs heeft sinds een week zijn eigen fraudeschandaal. Volgens een ex-werknemer van een hogeschool in Deventer incasseren hogescholen op grote schaal overheidsgeld voor 'studenten' die geen reguliere opleiding volgen.
Onderwijsminister Hermans gaf vorige week woensdag 15 november meteen na een gesprek met de 'klokkenluider' opdracht tot een onderzoek door de accountantsdienst. De gealarmeerde Kamerleden Mariëtte Hamer (PvdA) en Ursie Lambrechts (D66) drongen nog geen dag later al aan op spoed.
De beschuldigingen komen van drs. Peter W.H. de Jong. Die was tot 1 september directeur-eigenaar van Dutch Delta Business school in Deventer, een commerciële tak van de overheidsgefinancierde Saxion Hogescholen (in Deventer en Enschede). Uit ontevredenheid over de snelheid waarmee zijn eerdere klachten dit najaar werden opgepikt op het ministerie van Onderwijs, stuurde hij zijn aantijgingen naar de Tweede Kamer en vertegenwoordigers van de pers.
Het ministerie nam de zaak vervolgens zo serieus dat De Jong een dag later in Zoetermeer werd ontvangen 'op het hoogste ambtelijke niveau', bij directeur-generaal Jan Vrolijk. 'Dat gesprek leidde tot de conclusie dat er aanleiding is voor nader onderzoek', aldus de woordvoerder van Hermans. 'Gericht op mogelijke fraude bij inschrijving van buitenlandse studenten in het hoger beroepsonderwijs'.
Voor buitenlandse studenten is een belangrijke rol weggelegd. Ze betalen zelf alle opleidingskosten, maar daarnaast worden ze volgens De Jong geregistreerd als student bij een reguliere opleiding. Ook als er geen enkel studiepunt behaald wordt, zouden hogescholen zo per fake-student bijna 10.000 gulden incasseren.
Volgens De Jong knoeien veel meer hogescholen dan alleen Saxion met hun studentenregistratie. Vaak betreft het Masters-cursussen en vaak ook komen de studenten uit het buitenland - waardoor hun status moeilijker te controleren valt.
De Jong noemt een Amsterdamse hogeschool die honderden Belgische 'studenten' inschrijft, zonder dat ze daar studeren. Deze verdwijnen als 'uitvallers' uit de administratie, maar duiken daarna weer op bij een instelling in Utrecht. Omdat de overheid betaalt voor elke eerstejaars, los van prestaties, incasseren beide hogescholen overheidssubsidie. In totaal zou met zulke manipulaties 50 tot 110 miljoen gulden per jaar gemoeid zijn.
Er zijn al langer geruchten over 'creatief boekhouden' met studentengegevens. Ook hogescholen in Brabant zouden commerciële cursisten als reguliere student registreren.
Sommige managers beschouwen deze mogelijkheid niet als illegaal, maar als een maas in de wet. Op een congres in februari in Rotterdam meldde ook oud-topambtenaar drs. Roel In 't Veld dergelijke praktijken bij hogescholen en universiteiten. In 't Veld acht de kwetsbaarheid van de bekostiging een belangrijk argument voor invoering van een voucher-systeem, waarin de betaling scherper gekoppeld is aan feitelijk gevolgd onderwijs.
Namens Saxion Hogescholen reageerde bestuursvoorzitter Koeman verontwaardigd op de aantijgingen. 'Onze inschrijvingen wordenjaarlijks door de accountants gecontroleerd. Dat heeft in vijftien jaar niet één keer tot opmerkingen geleid.'
Koeman kijkt daarom met vertrouwen uit naar de resultaten van het ministerieel onderzoek, die halverwege december verwacht worden. Ook de HBO-Raad en zijn collega's in den lande vinden een nauwkeurig onderzoek op zijn plaats. Zowel de Leidse bestuurder H. Weijts als de voorlichter van de HBO-Raad wezen er publiekelijk op dat de bijdrage van de minister aan de hogescholen gemaximeerd is: 'Dus alles wat sommige hogescholen meer krijgen komt uit de zak van anderen.' De HBO-Raad, waarvan Saxionvoorzitter Koeman deel uitmaakt, zegt er echter vertrouwen in te hebben dat Saxion geen onwettelijke dingen heeft gdaan.
