Soms ontvang je vrienden uit andere studentensteden: Utrecht, Rotterdam, Leiden, Groningen. Het is zaterdagnacht, twee uur. 'Is het nog een beetje wat, het Enschedese studentenleven?', luidt de vraag, met een ondertoon die een hoog retorisch gehalte verraadt. De Pakkerij staart je aan als een leeg pakhuis met holle ogen. De harde lichten in Geus, Kater, en Beiaard branden. Je moet handelen.
Gelukkig rest er een probaat middel om korte metten te maken met de hautaine westerse twijfel die je omgeeft. 'Kom maar mee', zeg je. Je laat de karpatenkoppen afdalen in 't Gat in de Markt, de spelonk in de Oude Markt die alle studentikoze aspiraties van Enschede op groteske wijze samenvat.
Een hol onder de grond, klein, vochtig, donker. Een gewezen openbaar toilet, open tot diep in de nacht, bevolkt en gerund door studenten die voer zouden zijn geweest voor de studentenschetsen van Johannes Kneppelhout, alias de Klikspaan, was hij nog in leven geweest.
Rugbytruien op barkrukken spelen een drankspelletje met het meisje achter de tap. Leden van een damesdispuut roken en kletsen. Als er een Nederlandse hit passeert, gaat de stereo hard: Acda & De Munnik, Borsato, Hazes. Aan ronde stamtafels staat Heren drie. Morgen hockeyen ze thuis tegen Salland, maar een biertje kan best. Dit is de wereld van Fokke & Sukke in een notendop.
Die notendop wordt met sluiten bedreigd. De Gemeente Enschede bereidt de herinrichting van de binnenstad. Het doel is om die binnenstad een 'fris en sfeervol' aangezicht te geven, met 'de pleinen als de parels van de stad', aldus de website. Voor de Oude Markt, centrum van het centrum, betekent dat egalisering van het maaiveld.
Voor 't Gat in de Markt betekent dat sluiting. Het gemeentebestuur vindt namelijk dat de muurtjes om de ondergrondse studentenkroeg, die de wandelaar voor een doodsmak dienen te behoeden, het beoogde 'frisse en sfeervolle aangezicht' zullen bederven. Dus moet de kroeg wijken - volgens de planning in het najaar van 2003.
Maar niet zonder slag of stoot. 't Gat wordt geëxploiteerd door Geusbaas Ronald Scholtens, en hij peinst er vooralsnog niet over om zijn studentenkelder zomaar te sluiten. 'Kijk', zegt hij, ''t Gat ligt onder de grond, dus om de kroeg gaat het niet. Het enige probleem zijn de muurtjes. De gemeente is bang dat mensen er straks hun fiets tegen parkeren. Maar ja, ze zetten hun fietsen ook tegen de Kerk. Die breken we toch ook niet af?'
'Maar even serieus. Ik ben met de Gemeente Enschede in gesprek. Ik herinner ze aan mijn rechten als huurder van de grond, en draag zoveel mogelijk oplossingen aan. Waarom maken we van de muurtjes geen mooie, opengewerkte hekjes? Of zelfs een namaak-Jugendstilachtige metro-entree? Een andere optie is een nieuw Gat, onder het nog te verplaatsen Brandmonument. Mogelijkheden te over dus. Maar ik krijg verdomd weinig respons.'
En dat is jammer, vindt ook Mart Smulders, Audentislid, barman en tot voor kort 'Gatregelaar'. ''t Gat is de enige echte openbare studentikoze kroeg van Enschede. Hij wordt gerund voor studenten door studenten. Ik vind hetinconsequent dat de gemeente de meerwaarde niet inziet. Ik dacht dat Enschede een aantrekkelijke studentenstad wilde zijn.' Smulders zamelt handtekeningen in. 'In de kroeg hebben wij een boek liggen waarin bezoekers kunnen opschrijven waarom 't Gat altijd moet blijven bestaan.'
Als Gatregelaar tekende Smulders voor de inkoop, het taprooster, en de aanstelling van nieuwe tappers. Op maandag-, dinsdag- en woensdagavond staat er één barman, de andere avonden twee. Smulders' team bestaat uit 12 studenten. Eigenaar Scholtens heeft er al bijna dertien jaar geen omkijken naar.
Alleen op zondag is 't Gat dicht. Smulders: 'We voorzien in een nood: de kroegen aan de Oude Markt sluiten al om twee uur. Als je dan nog zin hebt in een afzakkertje, kun je naar 't Gat. Wij blijven tot vier uur open.'
Ronald Scholtens en zijn studenten kunnen tot najaar 2003 het tij keren. Dan is de Oude Markt aan de beurt. Scholtens is bereid om er een rechtszaak van te maken. 'Deze tent loopt goed, veroorzaakt niemand overlast, en heeft een uitstraling die een studentenstad zou moeten koesteren. Dus waarom zouden we moeten sluiten?'
Peter Buwalda
't Gat is alle avonden open behalve op zondag. Voor studenten, door studenten. De eigenaar heeft er al dertien jaar geen omkijken naar.
