De Nobelprijs voor de chemie ging dit jaar naar drie onderzoekers: de Zweed Tomas Lindahl, de Turk Aziz Sancar en de Amerikaan Paul Modrich. ‘Ik ga vertellen over hun rol in het veld van DNA-reparatie’, zegt Bennink voorafgaand aan zijn lezing.
Kopieereffect
‘De crux van DNA is dat het van de eerste cel tot een volledig organisme intact blijft. Dat bijna feilloze kopieereffect van de celdeling – in de basis – een chemische molecuul is verbazingwekkend. Hoe kan het nou eigenlijk dat er eigenlijk zo weinig fouten plaatsvinden?’
Bennink vervolgt: ‘Deze onderzoekers hebben gekeken naar de werking van enzymen in cellen waardoor DNA intact blijft, ondanks verschillende beschadigingen.’
‘Lindahl ontdekte een mechanisme in een cel, bestaande uit eiwitten, dat corrigeert wanneer er een fout optreedt’, aldus Bennink. Dat mechanisme wordt in werking gezet wanneer een cel zich deelt en zich weer moet aanvullen.
Zonlicht
Aziz Sancar onderzocht volgens Bennink het effect van UV-straling op het DNA, zoals dit gebeurt als de huid blootgesteld wordt aan zonlicht. ‘Sancar keek naar het effect van het enzym fotolyase, dat in staat is om beschadigingen als gevolg van de UV straling te corrigeren’.
Daarnaast onderzocht hij ook een ander reparatiemechanisme, waarvan het belang van dit mechanisme, aldus Bennink, blijkt uit de ziekte xeroderma pigmentosum. ‘Mensen die deze erfelijke aandoening hebben moeten zonlicht volledig vermijden, om te voorkomen dat hun DNA beschadigt en zij huidkanker ontwikkelen.’
‘Paul Modrich ontdekte een mechanisme hoe in de levende cel het DNA voor het kopiëren wordt gemarkeerd’, zegt Bennink. ‘Dit zodat na de kopie duidelijk is welke de nieuwe streng is en waar een eventuele fout in de DNA-sequentie gecorrigeerd moet worden.’
Defecten
Het maatschappelijke belang van deze onderzoeken, is in de eerste plaats vooral dat we beter begrip krijgen hoe de reparatie van DNA werkt, vertelt Bennink. Ook voor kankeronderzoek raakt dit de bron. ‘Veel vormen van kanker zijn terug te herleiden naar defecten in deze reparatiemechanismes van het DNA, legt Bennink uit, ‘want als één mechanisme wegvalt, gaat het fout. Dat we deze mechanismes nu beter begrijpen, geeft mogelijkheden om in de toekomst nieuwe medicijnen te ontwikkelen.’
Naast Bennink spreekt onderzoeker Maarten de Jong van de Universiteit Leiden. De natuurkundige geeft toelichting over ‘spookdeeltjes’, oftewel neutrino’s.
