‘Kun je spreken van een crisis?’, vroeg Bos aan een voor de helft gevulde Waaier 3. ‘Ja’, vindt hijzelf, ‘omdat er sprake is van leed, verdriet en tegengestelde belangen – factoren die we niet binnen een maand kunnen oplossen.’
Humanitaire ruimte
Bos sprak onder meer over de humanitaire aspecten, de rol van de (Europese) politiek en het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in de vluchtelingencrisis. Zelf promoveerde hij op onderzoek naar de vluchtelingencrisis die ontstond door de Kosovo-oorlog (1996-1999). Hij ziet veel parallellen tussen de huidige crisis en die rond de eeuwwisseling.
Kijk je naar het brede plaatje – zoals Bos het noemt – dan komt het neer op het begrip ‘humanitaire ruimte’. ‘Belangrijk is de mogelijkheid om mensen in nood van zorg te voorzien. Misschien nog belangrijker is de bereidheid om dat te doen.’
Geen nummers
Hekken die gebouwd worden, protesten van ‘rechtse partijen’, vluchtelingen die als zondebok worden gezien, politieke spanningen en gebrek aan leiderschap… Volgens Bos is de huidige situatie complexer dan in het geval van Kosovo. ‘Er mist broederschap in deze crisis’, refereert hij aan het pamflet van Frans Timmermans. ‘Migranten komen nu overal vandaan, om verschillende redenen.’
Mede daarom stelde Bos in zijn thesis ook het idee van de vluchteling zelf als crisismanager. ‘Zij bepalen of ze gaan, wie of wat ze meenemen of achterlaten, welke route ze nemen en waarheen. Wat vergeten wordt is dat het niet slechts een aantal mensen is. Het zijn geen nummers, maar mensen, die ook gerespecteerd moeten worden als mensen.’
Scheve verhoudingen
Bos ziet een quid pro quo-cultuur terug bij gemeenten in ‘zijn’ provincie Utrecht. ‘De helft wil wel deel uitmaken van de oplossing, de andere helft niet. Dan krijg je scheve verhoudingen.’
Ook de rol van het COA wordt volgens Bos verkeerd gezien. ‘Iedereen wijst met de beschuldigende vinger naar het COA: waarom waren ze er niet klaar voor? Mensen realiseren niet dat het COA geen crisismanager is, maar een facilitair manager.’
Oplossing?
Bos droeg zowel vage als concretere oplossingen aan: zorgen dat een einde van de oorlog in Syrië in zicht komt, Europese landen die de opvanglast eerlijker delen en mensen een reden te geven om te blijven in omliggende landen.
Dichterbij is volgens hem kleinschalige opvang het antwoord. ‘Als we dat niet doen, gaan we een groot probleem krijgen.’ Dat valt of staat volgens Bos bij het draagvlak dat de (lokale) overheid moet creëren bij burgers. ‘Of we naar een oplossing toe kunnen werken hangt sterk af van het vermogen van onze samenleving om andere mensen in staat te stellen te integreren. Zonder publieke steun geen integratie.’
