Hoe was het in het hol van de leeuw?
‘Ik was met een groep Europese collega’s bij de London School of Economics. Daar werden de hele nacht debatten gehouden, op de achtergrond hing een scherm met daarop de peilingen. De sfeer was goed. Het ging immers de goede kant op, zo analyseerden ook de politicologen ter plekke. We gingen dan ook met een gerust gevoel slapen, tot we er de volgende ochtend achter kwamen dat het leave-kamp had gewonnen.’
Wat betekent dit?
‘Het is zeker niet een klein dingetje. In eerste instantie moet het Verenigd Koninkrijk formeel besluiten uit de EU te stappen. De Europese Raad is vandaag in Brussel en zij hebben formeel nog niets van het Verenigd Koninkrijk gehoord. Wanneer dat besluit is genomen, gaat de uittredingsprocedure in werking, waar het Verenigd Koninkrijk twee jaar de tijd voor heeft. Met andere woorden: hoe gaan ze uit de EU en wat wordt het vervolg? In de basis is het weer bij nul beginnen, met de vraag wat beide partijen – EU en Verenigd Koninkrijk – belangrijk genoeg vinden om te behouden. Het Verenigd Koninkrijk wil de interne markt handhaven, maar af van de regeltjes van de EU. Dat gaat lastig samen.’
Wel de lusten, niet de lasten dus?
‘Precies. En dat willen de EU-lidstaten uiteraard voorkomen, ook om eventuele onrust in eigen landen te voorkomen. Vooral populistische partijen sturen nu aan op een vertrek uit de EU, maar zo gemakkelijk gaat dat niet. In Nederland riep de PVV meteen om een Nexit, maar voordat je een referendum kunt houden, gaat hier zo’n voorstel eerst door de Eerste en Tweede Kamer. Voorlopig zie ik het niet gebeuren, dat zou me echt verbazen.'
'Ik snap ook niet dat mensen er zo gemakkelijk over denken. De Britten hebben het ook enorm onderschat. Eigenlijk ook niet goed om hiervoor een referendum te gebruiken, net zoals onlangs over het Oekraïneverdrag in Nederland. Het is een slecht plan om mensen over dit soort complexe zaken te laten beslissen via een ja/nee-keuze, zeker als de gevolgen voor iedereen zo moeilijk in te schatten zijn.’
Vertel.
‘Niet voor niets zijn krabbelden veel tegenstanders de afgelopen dagen al terug, met het idee van “What have we done?” Kijk bijvoorbeeld naar handelsverdragen. Die worden centraal door de EU afgesloten. Bij een vertrek uit de EU zou het bijvoorbeeld betekenen dat het Verenigd Koninkrijk alle internationale handelsverdragen opnieuw moet afsluiten. Daar hebben ze nauwelijks experts voor in huis.’
Snap je het anti EU-sentiment van het tegenkamp?
‘Nee, eigenlijk absoluut niet. Als mensen zeggen dat ze zo veel last hebben van EU-bemoeizucht, vraag ik ze altijd om drie regels op te noemen waar ze direct last van hebben. Vaak komen ze niet eens tot één regel. Mijn punt is: het is niet gebaseerd op feiten, maar op een gevoel. En dat gevoel is vaak heel zuur en negatief. Bijvoorbeeld dat de EU ondemocratisch is. Dat is helemaal niet zo. Het Europees Parlement heeft de laatste tijd veel meer invloed gekregen, daar kun je rechtstreeks op stemmen. Regeringen van de lidstaten doen te weinig om de EU goed uit te leggen.’
Het viel ook op in de uitslag van het Britse referendum: relatief weinig jongeren stemden. Hoe zit het? De jeugd heeft de toekomst, maar wil er niet over meebepalen?
‘De jonge mensen die stemden, stemden voornamelijk om in de EU te blijven. Eigenlijk wel schrijnend, want zij hadden het verschil kunnen maken. De Britse jongeren die ik ook heb gesproken, zitten al in Europa, denken ook Europees. Als ze daar op de universiteit zitten, zit hun halve klas vol met buitenlanders. Dat is hun wereld geworden, des te onbegrijpelijker is deze Brexit.’
Wat is eraan te doen om jongeren betrokken te krijgen?
‘Dat is een complexe zaak. Je kunt als overheid of EU wel meer duidelijk maken waar de EU over gaat, hoe het werkt en waar je als burger je stem in kunt hebben. Leg ook uit waar het Europees Parlement over gaat en betrek jongeren daarbij. Je kunt niet als burger alles bepalen, maar wel mensen kiezen om je belangen te vertegenwoordigen – zowel op Europees niveau als bijvoorbeeld binnen deze universiteit, door te stemmen bij de universiteitsraadsverkiezingen.’
‘Uiteindelijk komt het ook misschien wel neer op het menselijk niveau, om het wij-zij-denken tegen te gaan. Daarom is uitwisseling van studenten ook zo belangrijk. Zo leer je elkaar kennen, ontstaat begrip voor elkaar. Er is volgens mij niets beters dan mensen of staten die – wereldwijd gezien – constant met elkaar praten. Het belang van bijvoorbeeld het Erasmus-programma kan niet onderschat worden.’
Hoe nu verder?
‘Eerst moet het formele verzoek voor een vertrek vanuit het Verenigd Koninkrijk komen. Daarna is het afwachten waar het op uit zal komen in de onderhandelingen. De EU wil snel duidelijkheid, de Britten willen het rekken. Ik zie het wel gebeuren dat de nieuwe generatie Britten over pak ‘m beet tien jaar opnieuw lidmaatschap zal aanvragen. Hoe dan ook, genoeg werk te doen in mijn vakgebied.’
