De Nederlandse problemen met het onder controle krijgen van ‘de tweede golf’ zijn volgens de wetenschappers te verklaren doordat het Nederlandse coronabeleid achter de feiten aanloopt: het gaat onvoldoende of te laat uit van de meest actuele wetenschappelijke inzichten over Covid-19. En dat komt weer doordat het wetenschappelijk advies onvoldoende is losgekoppeld van het beleidsadvies, waarschuwen ze in een oproep die NRC publiceerde. Detlef Lohse, een van de vier opstellers van het stuk: ‘Rutte kondigde vanavond gelukkig alsnog de mondkapjesplicht aan. Helaas is dat wel maanden te laat. Maar nu moet iedereen naar voren kijken en zich aan de regels houden – er is geen alternatief.’
Gebrekkige onafhankelijkheid
Het NRC-stuk zet helder uiteen wat de situatie in de hand werkt: de iets innige samenwerking tussen het Outbreak Management Team (OMT), een onafhankelijk adviesorgaan, en het RIVM, een overheidsinstelling. Dat het OMT wordt voorgezeten door een RIVM-directeur, is bijvoorbeeld verre van ideaal. ‘Het risico van die gebrekkige onafhankelijkheid is dat niet alle wetenschappelijke inbreng goed op waarde wordt geschat in het OMT', waarschuwt Lohse. ‘Die indruk ontstaat althans, zeker gezien het feit dat de RIVM-site tot op de dag van vandaag informatie bevat die wetenschappelijk is achterhaald’, aldus Lohse.
Vage scheidslijn
Ook UT-hoogleraar Albert van den Berg, die samen met nog 36 gerenommeerde wetenschappers het stuk ondertekende, maakt zich zorgen over de te vage scheidslijn tussen OMT en het RIVM. ‘Zeker in zo’n ontzettend complexe situatie als die waarin we nu zitten, is het van groot belang de rollen zuiver te houden. Laat wetenschappers adviezen uitbrengen op basis van de beste kennis van dat moment. Verwacht niet dat ze ook andere factoren meewegen, zoals maatschappelijk draagvlak of financiële gevolgen. Die afwegingen horen bij uitstek bij de politiek’, aldus Van den Berg.
Een ander knelpunt is het gegeven dat dat het OMT meestal niet het onderliggende materiaal bekendmaakt waarop het z’n adviezen baseert. Dat maakt het vanuit het wetenschappelijk veld lastig om andere bronnen te vergelijken, of om constructief input te geven. ‘Terwijl Nederland volop topwetenschappers heeft die belangrijk kunnen bijdragen aan het beteugelen van de pandemie. En dat zijn niet alleen medici’, aldus Van den Berg.
Vreemde vakgebieden
Hij doelt erop dat de brandbrief, net als eerder al de KNAW, betoogt dat het OMT-advies een breder wetenschappelijk gebied zou moeten bestrijken dan nu toe het geval is. Om te citeren uit het stuk: ‘De relevante expertise is in Nederland ruimschoots aanwezig, maar de communicatie tussen het wetenschappelijk veld en RIVM/OMT is verre van optimaal. Terwijl het er nu juist om gaat om het RIVM te versterken, zodat het beleid flexibel kan inspelen op nieuwe inzichten’, aldus de oproep. Van den Berg: ‘Kijk maar naar iemand als Detlef – als expert in vloeistoffysica helpt hij duiden hoe aerosolen zich verspreiden. En zo zijn er nog veel meer experts uit een in eerste instantie ‘vreemd’ vakgebied die belangrijke inbreng kunnen hebben voor de bestrijding van de pandemie.’
Is de oproep aangekomen; hebben Lohse c.s. al reacties gehad? ‘Nou ja, politici lezen natuurlijk NRC. En de besluiten van vandaag laten zien dat ze zelf ook wel inzien dat het zo niet verder kan.’
