Het onderwijskundige experiment, dat in 2016 van start ging, was bedoeld om het kwijnende deeltijdonderwijs nieuw leven in te blazen. Het aantal deeltijdstudenten was sinds de eeuwwisseling gehalveerd in het hbo en ook bij de universiteiten waren nog maar weinig van deze opleidingen over. Van een ‘leven lang ontwikkelen’ kwam niet veel meer terecht in het hoger onderwijs.
Vijftien bekostigde en zes niet-bekostigde hogescholen, met in totaal 400 deeltijd- en duale opleidingen, deden mee aan het zogeheten ‘experiment leeruitkomsten’. Studenten kiezen er hun eigen studietraject en leren vaak op de eigen werkplek. Hoe en in welk tempo ze de met hun opleiding en werkgever afgesproken ‘leeruitkomsten’ behalen mogen ze zelf weten, al verschilt dat wel per opleiding. Er zijn in principe geen verplichte werk- of lesvormen. Bij sommige opleidingen zijn alleen de practica verplicht. De toetsing is vaak in de vorm van assessments.
Cultuuromslag
Volgens een nieuwe evaluatie van onderzoeksbureau ResearchNed zijn de hogescholen enthousiast en willen ze de nieuwe aanpak graag voortzetten, al vergt dat nog steeds een flinke (cultuur)omslag. De inhoud van het onderwijs, de roosters, de begeleiding, de toetsing en de administratie moeten ingrijpend worden aangepast en dat is nog niet overal gelukt. Ook moeten veel docenten volgens de onderzoekers nog wennen aan ‘het uit handen geven van regie’ en aan ‘de overstap naar een rol als studiebegeleider’.
Bij een tussenevaluatie in 2018 bleek dat de studenten – gemiddelde leeftijd 37 jaar met 16 jaar werkervaring – behoorlijk kritisch waren over hun experimentele opleiding. De meerderheid was weliswaar positief, maar 16 procent zou de eigen opleiding niet bij anderen aanbevelen. Dat is dubbel zoveel als bij vergelijkbare reguliere deeltijdopleidingen.
Onrealistisch beeld
Sommige studenten verwachten ‘een onrealistisch hoge mate van flexibiliteit, zoals bij de mogelijkheid van vrijstellingen’, schrijft ResearchNed nu in de eindevaluatie, terwijl andere studenten juist meer structuur willen. Volgens de onderzoekers blijkt het lastig om het alle studenten naar de zin te maken en blijft goede voorlichting een belangrijk aandachtspunt. De nieuwste lichtingen studenten zijn overigens tevredener dan de oudere.
Bij de niet-bekostigde hogescholen is het aandeel kritische studenten aanzienlijk hoger. De onderzoekers spreken diplomatiek van ‘het relatief grote belang van kostenminimalisering’ bij deze particuliere instituten en de gemiddeld mindere aandacht voor docentprofessionalisering en onderwijsvernieuwing.
Al met al is het beeld positief, concludeert de minister, en kan het flexibele deeltijdonderwijs nieuwe doelgroepen trekken. De Tweede Kamer kan binnen enkele maanden een wetsvoorstel verwachten waarin de flexibilisering van het deeltijd- en duale onderwijs verankerd wordt. Er zal onder meer iets moeten worden geregeld voor het bindend studieadvies en voor de hogere kosten van flexibel onderwijs.
