In de toespraken bij de opening van het academische jaar ging het maandag bij veel universiteiten over de gevolgen van de coronacrisis: volgens de bestuurders is het maar goed dat studenten weer naar de campus mogen.
Zoiets zei ook demissionair minister Ingrid van Engelshoven, in de Utrechtse Pieterskerk bij de opening van het studiejaar van de Universiteit voor Humanistiek. 'Van de honderden studenten die ik sprak, vertelde een groot aantal hoe zij hun ritme en motivatie verloren', vertelde ze. En dus moeten collegezalen en campuscafés 'weer plekken van ontmoeting en inspiratie worden'.
Anders dan haar gastvrouw, rector Joke van Saane van de Universiteit voor Humanistiek, sprak Van Engelshoven niet over het (ook door haar erkende) structurele gebrek aan middelen van de universiteiten. Ze zei alleen: 'Soms denk ik dat we opnieuw moeten leren delen.' Maar dat ging over de hele samenleving, en niet over zoiets concreets als de basisbeurs of de financiering van het hoger onderwijs.
Geen extra geld
Na haar toespraak liep Van Engelshoven naar het plein achter de Pieterskerk waar de vakbonden AOb en FNV, protestgroep WOinActie en de Landelijke Studentenvakbond voor de derde achtereenvolgende keer de ‘ware opening’ van het academisch jaar hadden georganiseerd. Er waren zo’n honderd wetenschappers en studenten op afgekomen.
Op het podium overhandigde UvA-hoogleraar Rens Bod van WOinActie haar een ‘alternatieve begroting’. Het bleek een sliert van aan elkaar geplakte A4’tjes met daarop '1,1 miljard euro', een bedrag dat de universiteiten er jaarlijks bij zouden moeten krijgen. Recent onderzoek op aandringen van de Tweede Kamer zou dat bevestigen.
Volgens Bod is het in feite geen extra geld, maar geld dat wetenschappers jarenlang niet uitbetaald hebben gekregen. Hij voegde eraan toe dat ruim hetzelfde bedrag ('eigenlijk 1,7 miljard') nodig is om studenten hun studiebeurs terug te geven. 'Studenten en docenten trekken samen op en we laten ons niet uit elkaar spelen.'
Van Engelshoven had geen goed nieuws voor haar critici. Ze is het er mee eens dat er meer bekostiging moet komen voor de universiteiten en dat meer wetenschappers een vast contract verdienen. Maar op Prinsjesdag zal de D66-bewindsvrouw geen extra miljard uit haar hoed toveren. Een beslissing over zoveel extra geld kan het demissionaire kabinet niet meer nemen, legde ze nog maar eens uit. Over het leenstelsel zei ze niets.
Staking
Overigens kreeg niet alleen de minister ervan langs tijdens de bijeenkomst, ook universiteitsbesturen waren het mikpunt. Zij steunen weliswaar de roep om meer financiering, maar geven intussen lang niet genoeg medewerkers een vast contract. Als daarin voor de kerst geen verbetering komt, moet er maar eens een echte staking volgen, stelde actiegroep Casual Leiden, die teleurgesteld is over de jongste universitaire cao. Er klonk applaus, en ook FNV-bestuurder Jan Boersma steunde dit plan, mede namens collega-vakbond AOb.
De (niet aanwezige) universiteiten kregen ‘dubbeltjes-awards’ uitgereikt, bijvoorbeeld voor de meeste beurspromovendi (Groningen), het duurste college van bestuur (Maastricht) en het laagste aandeel vrouwelijke wetenschappers (TU Delft). De universiteit met de meeste tijdelijke contracten? Het ligt eraan hoe je rekent, maar vooral Utrecht, Rotterdam en Leiden komen slecht uit de vergelijking.
Actiegroep 0.7 ten slotte riep alle wetenschappers ter verantwoording. Zeker degenen met vaste contracten moeten opkomen voor collega’s in afhankelijke, kwetsbare posities en kunnen veel meer doen om machtsmisbruik tegen te gaan. 'Wees kritisch', was hun belangrijkste oproep.
Gratuit
Rens Bod noemde het na afloop desgevraagd gratuit dat de minister alle verantwoordelijkheid doorschuift naar het nieuwe kabinet. 'We wachten al vier jaar op adequate financiering en de minister kan zich nu niet meer verschuilen achter het regeerakkoord, want het kabinet is gevallen. Ze kan nu zeggen: dit is een schrijnend geval, dit geven we voorrang en we gaan hier op de derde dinsdag van september structureel in investeren.'
En hoewel Van Engelshoven volgens Bod al veel eisen van WOinActie heeft onderschreven, is het volgens hem nog maar de vraag wat ervan terecht zal komen. 'Ik moet het nog zien. We zullen moeten blijven doorvechten, helaas. Dit is nog niet voldoende.'
