Als eerste grote partij presenteert de VVD het programma voor de verkiezingen van dit najaar. ‘De basisbeurs voor alle studenten blijft behouden’, staat erin, want: ‘De basis- en aanvullende beurs zorgen voor minder kosten voor gewone gezinnen.’
De VVD schrapte in 2015 de basisbeurs, samen met PvdA, D66 en GroenLinks. In het vorige verkiezingsprogramma pleitten de liberalen nog voor behoud van het leenstelsel. De andere drie partijen hadden er toen al afstand van genomen. Het kabinet Rutte-IV, waarin de VVD de grootste partij is, heeft de basisbeurs weer ingevoerd.
Het gaat om een concept-programma. De leden van de partij mogen erover stemmen tijdens het congres van 23 september. Ze kunnen ook wijzigingen doorvoeren.
Aantal studenten
Universiteiten en hogescholen zouden volgens de VVD meer moeten samenwerken en minder moeten ‘concurreren’ op studentenaantallen. De partij wil zelfs ‘capaciteitsbekostiging’ invoeren.
Het is nog onduidelijk wat ‘capaciteitsbekostiging’ betekent, maar hiermee volgen de liberalen de wens van universiteiten om minder studenten te trekken terwijl de financiering op peil blijft. Een deel van de studenten zou eigenlijk naar het beroepsonderwijs moeten gaan, is de gedachte erachter. De VVD wil dan ook zorgen voor een ‘duidelijker onderscheid tussen beroepsonderwijs en academisch onderwijs’.
Migratie
De partij wil bovendien studiemigratie beperken. ‘Internationale studenten, onderzoekers en samenwerkingen zijn van waarde voor het onderwijs, onderzoek en het bedrijfsleven’, erkent de VVD. ‘Er is een internationale strijd om talent gaande, waar Nederland een sterke positie in heeft. Daar willen we niet op inleveren.’
Maar niet iedereen is welkom: ‘Meer grip op wie in Nederland komt studeren is nodig. Internationale studenten laten we toe waar dat een toevoeging is voor onderwijs, onderzoek, arbeidsmarkt of regio.’
Het taalbeleid moet ook op de schop. Bacheloropleidingen zouden Nederlandstalig moeten zijn, tenzij de arbeidsmarkt iets anders vereist. Ook dat zou de toestroom van buitenlandse studenten indammen.
Arbeidsmarkt
Dat laatste is typerend. Op allerlei manieren zou het hoger onderwijs in dienst moeten staan van de arbeidsmarkt, of op zijn minst zouden studenten verleid moeten worden om studies te kiezen die gunstig zijn voor de economie.
De partij wil bijvoorbeeld het collegegeld verlagen voor studies in tekortberoepen. Details staan er niet bij, maar het gaat dan om opleidingen voor zorg, onderwijs en techniek. ‘Ook begrenzen we het collegegeld voor een tweede opleiding’, staat in dezelfde alinea over tekortvakken.
Overigens betalen studenten al het wettelijke tarief van zo’n 2.300 euro als ze zich omscholen naar de zorg of het onderwijs. Als de liberalen hun zin krijgen, zou dat dus voor meer tekortsectoren kunnen gaan gelden.
Bijscholing
‘Een leven lang ontwikkelen wordt de norm’, schrijft de VVD bovendien. ‘Bij- en omscholing zijn essentieel voor persoonlijke ontwikkeling en economische groei.’
Daarom zouden publiek bekostigde universiteiten en hogescholen verplicht worden om hun onderwijsaanbod beschikbaar te stellen aan volwassenen en werkenden. ‘Oud-studenten behouden na afstuderen vijf jaar toegang tot lesmateriaal en andere leermiddelen.’
In diezelfde trant maakt de partij zich hard voor flexibiliteit (‘Hoorcolleges worden online beschikbaar’) en voor experimenten met ‘leerrechten’. Dat laatste verwijst naar ideeën om de bekostiging van het onderwijs via de studenten te laten lopen, die hun vakken desgewenst bij verschillende instellingen kunnen volgen.
In zijn tijd als staatssecretaris van hoger onderwijs wilde Mark Rutte dat in het hele hoger onderwijs invoeren. Dat is toen niet gelukt.
Verdienvermogen
‘Onderzoek moet ook bijdragen aan het toekomstig verdienvermogen van Nederland’, vinden de liberalen. Daarom zou er meer onderzoeksgeld naar ‘bijvoorbeeld technisch, medisch en beta-onderzoek’ moeten gaan.
Een speciale kennisagenda moet ervoor zorgen dat kennis ‘beter doorvertaald wordt naar de economie en maatschappij’. Ook moeten ‘valorisatie en ondernemerschap meer ruimte krijgen’.
Toezicht
Universiteiten en hogescholen kijken vast met speciale aandacht naar de standpunten over het toezicht op onderwijskwaliteit. ‘Bij accreditatie van opleidingen komt meer aandacht voor de wetenschappelijke onderbouwing van onderwijsmethoden’, staat in het programma. ‘We laten goede opleidingen vrij, maar houden scherper toezicht op ondermaatse opleidingen.’
Ook moeten studenten zich vrij voelen hun mening te uiten. Als het aan de liberalen ligt, wordt dat ‘onderdeel van beoordeling van opleidingen’. Het woord ‘woke’ komt niet in het programma voor, maar eerder heeft lijsttrekker Dilan Yeşilgöz-Zegerius zich tegen het woke-gedachtegoed gekeerd. Dit onder meer aan de universiteiten de vrijheid van meningsuiting zou bedreigen, stelde ze.
