Kon je ooit nog aan vijf universiteiten een studie Fries beginnen, inmiddels bestaat er geen enkele zelfstandige opleiding Fries meer aan de Nederlandse universiteiten. Alleen de Rijksuniversiteit Groningen biedt binnen bepaalde opleidingen nog Friese taal en cultuur aan.
'Het Fries zit in de verdrukking', constateert KNAW-voorzitter Marileen van Dogterom in een nieuw advies aan de rijksoverheid, provincie Friesland en het hoger onderwijs. En dat terwijl het Fries een officiële taal is in Nederland.
Eigen geld
Het wetenschappelijke genootschap adviseert de overheid daarom een nieuwe, zelfstandige opleiding te starten, mogelijk aan de Rijksuniversiteit Groningen. De overheid zou deze opleiding apart moeten financieren, omdat het huidige bekostigingssysteem 'ongunstig' uitpakt voor kleine opleidingen, ziet de KNAW. Opleidingen worden grotendeels gefinancierd op basis van studentenaantallen.
Ook in het onderzoek vallen gaten, ondanks de inspanningen van hogeschool NHL Stenden en de Fryske Akademie. Vooral de bestudering van de Friese literatuur en poëzie krijgt te weinig aandacht. De KNAW wil daarom ook een speciale Raad voor de Frisistiek instellen, die bijhoudt welke Friese onderwijs- en onderzoeksactiviteiten er zijn en die samenwerken stimuleert.
Noodklok
Het advies van de KNAW komt na een oproep van de voltallige Tweede Kamer in 2022 om onderwijs in het Fries te steunen. In 2020 luidden enkele hoogleraren Fries de noodklok over de precaire positie van het Fries. Ook zij pleitten voor een zelfstandige universitaire opleiding.
Het demissionaire kabinet zal er waarschijnlijk geen beslissing meer over nemen, maar de Tweede Kamer zou ook zelf het heft in handen kunnen nemen. Dinsdag behandelt de Kamer de onderwijsbegroting.
