Soms zijn mensen afgekeurd en kunnen ze officieel niet meer werken. Dan willen uitkeringsinstanties hen ook niet altijd helpen met een studie. Anderen met een uitkering mogen niet studeren omdat ze juist beschikbaar moeten zijn voor werk.
Het is voor mensen in een uitkering soms moeilijk om aan een studie te beginnen, ziet het Instituut voor Publieke Waarden (IPW). Dat moet makkelijker worden, vindt ‘actieonderzoeker’ Rosa Snuverink. ‘Een opleiding kan het eerste stapje zijn op weg naar werk of een andere manier van meedoen aan de maatschappij.’
Doorbraak forceren
Het IPW helpt mensen die vastlopen in de bureaucratie en veel verschillende problemen hebben. De zorgverleners die hen bijstaan krijgen die niet altijd opgelost. De actieonderzoekers van het IPW proberen in zulke gevallen een doorbraak te forceren, zodat mensen weer vooruit kunnen kijken.
De lessen die de onderzoekers hierbij opdoen, gebruiken ze in hun adviezen aan de overheid. Zo verscheen dinsdag een rapport voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over een aantal veelvoorkomende ‘doorbraken’. Eén daarvan gaat over het volgen van een opleiding terwijl iemand een uitkering krijgt, legt Snuverink uit.
Mensen krijgen van de uitkeringsinstantie te horen: als je kunt studeren kun je ook werken, dus neem liever een baan. Hoe reageer je daarop?
‘De overheid wil dat mensen werken of op een andere manier bijdragen aan de maatschappij. Studeren zou daar niet onder vallen want dat biedt geen direct resultaat. Het is maar de vraag of het uiteindelijk een diploma of werk oplevert. Dus hebben instanties liever dat je gelijk gaat werken. Maar soms willen mensen niet terug naar het werk dat ze deden. En als maatschappij willen we toch ook dat mensen zich ontwikkelen? Ze willen niet in een uitkering blijven hangen. Ze willen een stap vooruitzetten.’
In het rapport staat een voorbeeld van iemand die arbeidsongeschikt. Jullie rekenen voor dat zijn door de gemeente betaalde dagbesteding drie keer zo duur is als de opleiding die hij in plaats daarvan wil gaan doen. Waarom betaalt de overheid die studie niet gewoon?
‘Dagbesteding en studeren zijn twee verschillende dingen voor de gemeente. Daar heb je maatwerk voor nodig. Een opleiding betalen mag van de wet, maar dat moeten ambtenaren dan wel weten.’
Brug te ver
Het IPW ziet de wens om te studeren ook gefnuikt bij mensen in de bijstand of in de schuldhulpverlening. Als ze willen studeren verwijzen instanties vaak naar DUO: daar kun je geld krijgen voor een studie. Maar dan stopt wel de uitkering en dat is voor sommigen een brug te ver.
Zo noemt het rapport het voorbeeld van een 27-jarige moeder met twee kinderen die wel verpleegkunde wil studeren, maar zich dan compleet afhankelijk maakt van DUO, terwijl haar schuldsaneringstraject bijna is afgerond. Studeren zou voor haar een doorbraak betekenen, denkt het IPW, maar ze durft haar uitkering niet op te zeggen.
Snuverink: ‘Instanties vragen je dan in feite om je bestaanszekerheid op te geven. Je stabiele inkomen valt weg terwijl het nog onzeker is of je een diploma haalt of een baan vindt. Dat kan veel stress geven en verkleint de kans dat je succesvol studeert. Daarom kun je als gemeente of UWV beter zelf de opleiding financieren.’
Handje helpen
Ook hogescholen en universiteiten kunnen misschien een handje helpen, denkt Snuverink. Stel dat ze een potje geld reserveren om jaarlijks van een of twee mensen met een uitkering het collegegeld te betalen. ‘Gewoon, om te kijken of mensen er gebruik van maken. Wat zou er dan gebeuren? Ik zou er graag met een hogeschool of universiteit over praten. Door dit soort experimenten leren we van alles over het systeem.’
