Promovendi zijn normaal gesproken werknemers van hun universiteit, maar binnenkort mogen universiteiten hen ook als studenten gaan beschouwen. Promovendi kosten dan minder, omdat ze een studiebeurs in plaats van een salaris krijgen. Het is voorlopig nog maar een experiment: voordat ze de wet aanpast, wil minister Bussemaker kijken wat dit met het promotiestelsel doet.
Het animo onder universiteiten is niet groot. Alleen de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) staat te trappelen om mee te doen, de meeste andere universiteiten kijken de kat uit de boom of tekenen met maar een klein aantal promotiestudenten in. Ze vinden het experiment te onduidelijk en maken zich onder meer zorgen om de Belastingdienst: hoe kijkt die tegen de promotiestudenten aan?
Fictief werknemer
Dat laatste is nu duidelijk, na een periode van steggelen met de belastinginspecteurs. Universiteiten en politici mogen wel roepen dat deze promovendi studenten zijn, maar de Belastingdienst beschouwt student-promovendi als ‘fictieve werknemers’. Ze krijgen geen pensioen of vakantiegeld, maar de universiteit is wel verplicht om belastingen en sociale premies af te dragen.
'De universiteiten maken een vals onderscheid', reageert Rolf van Wegberg, voorzitter van het Promovendi Netwerk Nederland (PNN), dat mordicus tegen het experiment is. 'Met dit oordeel van de Belastingdienst zitten werknemer- en student-promovendi in dezelfde fiscale positie. En toch behandelen de universiteiten hen niet op dezelfde manier.'
Ook de oppositie in de Tweede Kamer vindt het gek. 'Het is altijd een heel slecht idee geweest', zegt D66-Kamerlid Paul van Meenen. 'Dit bevestigt nogmaals: stop dit experiment!' Zijn collega Jasper van Dijk van de SP sluit zich daarbij aan: 'Het experiment is één grote mislukking. Het wordt zo langzamerhand gênant.'
PvdA-Kamerlid Mei Li Vos ziet dat toch anders. 'Dit is precies waar het een experiment voor is.' Fascinerend is wel dat er weinig interesse is vanuit de promovendi en universiteiten zelf, zegt ze. 'Maar laat de RUG het maar proberen. Als de belangstelling blijft tegenvallen, is het experiment mislukt.'
Relatief goedkoop
Lou de Leij, decaan van de graduate schools van de RUG, vindt het nog steeds een aantrekkelijke constructie. 'Er kunnen hierdoor meer promovendi voor hetzelfde universitaire geld worden aangetrokken', onderstreept hij. Groningen betaalt jaarlijks 43 duizend euro voor een werknemer-promovendus, terwijl een student-promovendus volgens hem slechts 29.500 euro kost. Dat is dus nog altijd relatief goedkoop.
'Wij doen dit niet om te bezuinigen', benadrukt De Leij. Student-promovendi zijn extra en gaan naast de ‘gewone’ werknemer-promovendi aan de slag. Bovendien doen vanaf 1 september ook alle nieuwe buitenlandse student-promovendi mee met het experiment. Die promovendi komen vaak met een beurs uit hun eigen land naar Groningen en de RUG vult die aan tot het bedrag dat de Nederlandse student-promovendi krijgen: 1.700 euro netto.
Tegenvaller
Een andere tegenvaller is dat de promovendi een fiscaal voordeel van 860 euro mislopen. De minister bedacht dat zij uit het profileringsfonds betaald moesten worden, maar dit bleek ingewikkelder dan gedacht. Het fonds is namelijk normaal gesproken bedoeld voor studenten die studievertraging oplopen met bestuurswerk, zwangerschap, topsport etcetera. Die krijgen dat belastingvoordeel wel.
De Leij hoopt dat de minister de wet op dit punt snel aanpast. Overigens draaien de universiteiten voor de tegenvaller op. Zij garanderen namelijk dat de promovendi er netto niet op achteruit gaan.
Aan het experiment mogen tweeduizend promovendi meedoen, maar de RUG is de enige universiteit die er veel wil werven: in totaal 850. De Erasmus Universiteit Rotterdam tekende in voor maar vijftien promotieplaatsen.
Aanvankelijk wilde de economiefaculteit van Tilburg University met twaalf student-promovendi meedoen, maar de universiteit ziet er voorlopig vanaf. Daarbij speelden de fiscale onduidelijkheden mogelijk een rol.
Bovendien zou de Tilburgse universiteitsraad dwars kunnen liggen. De fractie van vakbond Abvakabo nam al afstand van de plannen. 'Promovendi horen werknemers te zijn en geen student', vindt ook raadsvoorzitter Rien Wijnhoven. 'Het experiment is nog niet besproken in de raad, maar dit is gevoelige materie.'
