UT-hoogleraar Stefan Kuhlmann publiceerde eind januari samen met collega’s uit zijn vakgroep Science, Technology and Policy Studies (STePS) de Responsibility Navigator. Dat is een instrument dat universiteiten, onderzoeksfinanciers, bedrijven en instituten kunnen gebruiken om te toetsen of ze goed omgaan met vraagstukken rond maatschappelijk verantwoord innoveren en onderzoeken.
Buzzword
‘Responsible research & Innovation is een buzzword in wetenschapsland’, zegt Kuhlmann. ‘In Horizon 2020 en bij NWO komt de term steeds terug. Maar wat betekent verantwoord onderzoeken eigenlijk? Daar bestaan verschillende ideeën over. Verantwoord innoveren is voor iedereen iets anders. Hoe weet je dan waaraan je moet voldoen?’
‘Vanochtend stond nog in de krant dat ze er in Groot-Brittannië in zijn geslaagd menselijke stamcellen te kweken’, noemt de UT-hoogleraar een voorbeeld. ‘De een zegt dat deze kennis de in de toekomst veel zieken mensen kan helpen. Maar er zijn ook groepen die roepen: dit mag niet, dit betekent het begin van het einde van de mensheid. Wat is dan verantwoord?’
Omstreden
Kuhlmann en zijn collega’s hebben zich niet gewaagd aan een definitie van verantwoord innoveren en onderzoeken. ‘Onze Resonsibility Navigator is een instrument waarmee bestuurders kunnen toetsen of ze vragen over verantwoord onderzoeken constructief aanpakken. Stel je voor: binnen je universiteit is een bepaald thema heel omstreden. Hoe ga je daarmee om?’
De Navigator stelt vragen als: hebben we goed nagedacht of alle belanghebbende partijen betrokken zijn bij deze vraag? En: hebben we gezorgd dat we de discussies constructief kunnen voeren, ook al verschillen de partijen van mening?
Belangstelling uit Noorwegen
Kulhmann heeft in de testfase al bij diverse onderzoeksinstellingen workshops gehouden met de Navigator. Hij is ervan overtuigd dat zijn instrument een nuttig houvast kan bieden voor universiteiten of instituten die worstelen met verantwoord onderzoeken. Belangstelling voor zijn tool is er in ieder geval al. ‘Ik ben uitgenodigd door de Noorse onderzoeksraad om hier een lezing over te geven.’
Ook de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft interesse getoond. Binnenkort wil Kuhlmann met wetenschappelijk directeuren en het college van bestuur in gesprek om te onderzoeken of hij ook op de UT workshops met de Responsibility Navigator kan geven.
