Al jaren onderzoeken wetenschappers in Delft de mogelijkheden voor een kwantumcomputer: een computer met extreme rekenkracht. Dankzij het geld van de Europese Unie kan het instituut QuTech samen met enkele partners in andere landen proberen een doorbraak te forceren.
In gewone computers kunnen de bits één of nul zijn, en met die enen en nullen kun je rekenen en programmeren. Het idee achter de kwantumcomputer is dat heel kleine bits tegelijkertijd 1 én 0 kunnen zijn, als ze zich in een zogeheten kwantumtoestand bevinden. Dat maakt de rekenkracht extreem groot.
Een van de drijvende krachten achter QuTech is natuurkundige Leo Kouwenhoven, ooit winnaar van de Spinozapremie.
Waar is het geld voor bedoeld?
'Wij zijn nu nog een klein instituut ten opzichte van het probleem dat we willen aanpakken: het bouwen van een kwantumcomputer. We hebben versterking nodig, en de partnerinstituten ook. Er is een wereldwijde wedloop om de eerste kwantumcomputer te bouwen.'
Zou het erg zijn als ze hem in de Verenigde Staten eerder bouwen dan hier?
'Je kunt best eens een technologische sprong missen, maar niet allemaal: dan word je een achterlijk land. En Europa heeft gewoon een goede uitgangspositie om de eerste te zijn. De wetenschap van kwantummechanica is hier hartstikke sterk. We hebben al demonstratiemodellen en babycircuitjes, maar het gaat nu om de grote stap.'
Wat maakt die grote stap moeilijk?
'De eerste transistor is in 1948 gemaakt, maar toch duurde het nog dertig jaar voor er een pc kwam. Daar moet je het mee vergelijken. Je moet stap voor stap, probleem voor probleem, uitvinden hoe je het beste te werk kunt gaan.'
Wat kun je er eigenlijk mee?
'Je hebt een enorme rekenkracht. Daarmee kun je bijvoorbeeld chemische reacties gaan voorspellen. Nu moet je stofjes in een potje stoppen en roeren, maar straks kun je zeggen: dit is de reactie die ik wil, welke stoffen horen daarbij? Het biedt ook mogelijkheden voor personalised medicine: je kunt berekenen welk medicijn bij iemand past.'
Bent u zelf ook aan politici uitleg gaan geven over de kwantumcomputer?
'Ja, ik ben een paar keer bij hogere ambtenaren op bezoek geweest en een paar weken geleden nog hield ik een praatje bij het Europese Parlement. Met ons instituut zijn we een jaar of twee geleden een ‘nationaal icoon’ geworden: minister Kamp heeft ons geholpen met het openen van deuren. Hij heeft enorm zijn best gedaan om het kwantumonderzoek hoger op de agenda te krijgen.'
Hoe snel kan de computer er zijn?
'Als ik in een optimistische bui ben, zeg ik: over tien jaar. Anders over vijftien jaar.'
Politici en journalisten weten weinig tot niets van kwantummechanica. Is het niet makkelijk om meeslepende verhalen te vertellen over de mogelijkheden?
'Dat is een goede vraag. Ik kan wel zeggen dat de farmaceutische industrie veel belangstelling heeft voor de kwantumcomputer vanwege personalised medicine, maar ik ben geen dokter en kan niet zeggen dat de patiënt ook echt zal genezen. We hebben wel grote stappen gezet die de kwantumcomputer dichterbij brengen. Tien jaar geleden waren er te veel onzekerheden om zinnige voorspellingen te doen, maar nu zijn we echt in de fase van engineering beland. Niet voor niets besteden grote bedrijven als Google ook geld aan de kwantumcomputer: hij is misschien nog ver weg, maar ze willen de boot niet missen.'
Heeft u het geld al uitgegeven?
'Nog niet! Eén miljard euro is het standaardbedrag voor een Europees flagship, een vlaggenschip, in de wetenschap. Er zijn er al twee over het brein en grafeen. De onderhandelingen over de preciezen financiering zullen nog volgen. Het kan best zijn dat Brussel de helft betaalt en de lidstaten de andere helft. Maar het flagship is eigenlijk al realiteit. De raad van ministers moet het nog officieel goedkeuren, maar het zou hamerstuk moeten zijn.'
Dus tot die tijd bestaat het vlaggenschip tegelijkertijd wel en niet.
'Ja, het bevindt zich in een kwantumtoestand.'
