Vrijdag baarde de Nijmeegse hoogleraar Lotte Jensen opzien met haar opinieartikel over een student die haar ‘eindwerkstuk’ over Joost van den Vondel in het Engels moest schrijven. Wat is daar nu de meerwaarde van, vroeg Jensen zich af.
Maar een wetenschapper die uitgerekend op Vondel is gepromoveerd, heeft juist spijt dat ze haar proefschrift niet in het Engels heeft geschreven. ‘Achteraf gezien was het niet de beste keuze’, zegt Marrigje Paijmans, die momenteel in Nijmegen lesgeeft bij algemene cultuurwetenschappen en de internationale variant daarvan (arts and culture studies).
Zonneklaar
Voor Jensen is het zonneklaar. Zij vindt het Vondel-incident een mooi voorbeeld van onnodig Engels in het hoger onderwijs. Toch hoeft bij haar opleiding niet alles in het Engels, geeft ze desgevraagd toe: studenten van de Nijmeegse researchmaster mogen best een scriptie in het Nederlands schrijven als dat beter bij hun onderwerp past. Ze heeft er onlangs zelf nog een begeleid.
Het gaat haar om de tendens. ‘Internationalisering wordt zo bejubeld dat er te weinig wordt nagedacht over het taalbeleid’, vindt ze. ‘Je zou het Engels alleen moeten gebruiken als het een meerwaarde heeft, maar nu is pakweg driekwart van de masteropleidingen Engelstalig. Het is tijd voor stilstand en reflectie. Ik denk dat nu pas het bewustzijn goed indaalt dat we meertaligheid een plaats moeten geven in de opleidingen.’
Vondel-deskundige Paijmans ziet juist nieuwe mogelijkheden nu het Engels oprukt. Zij is in 2015 gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Om mijn proefschrift te kunnen publiceren bij een wetenschappelijke uitgever, die overigens grote belangstelling heeft voor de vroegmoderne Nederlandse literatuur, moet ik het helemaal naar het Engels vertalen. Een heidens karwei.’
Met de hele wereld delen
Ze snapt de bezwaren tegen het Engels als voertaal wel – ‘Ik bezoek regelmatig internationale congressen waar de helft van de deelnemers onder het eigen denkniveau discussieert’ – maar wat is het doel van een proefschrift over Vondel? Schrijf je dat alleen voor Nederlanders, of wil je Vondel juist met de hele wereld delen?
Haar broer is natuurkundige en die schrijft alles in het Engels. ‘Terwijl natuurkundigen helemaal niet zoveel met taal hebben’, zegt Paijmans. ‘Waarom zouden dan juist literatuurwetenschappers niet in het Engels kunnen schrijven? Een Franse filosoof als Foucault wordt tegenwoordig hoofdzakelijk in het Engels gelezen en juist daardoor heeft hij zo’n invloed.’
De opleidingen Nederlands hebben het moeilijk. Ze trekken minder studenten, waardoor er ook minder wetenschappers in het vakgebied kunnen werken. Paijmans denkt dat deze opleidingen zichzelf opnieuw moeten uitvinden en zich meer rekenschap moeten geven van de internationalisering. ‘Als je ergens een opleiding international studies opent, heb je meteen een paar honderd inschrijvingen.’
Russen, Amerikanen, Iraniërs
Ze ziet de huidige ontwikkelingen als een kans om de Nederlandse literatuur voor het voetlicht te brengen. ‘Ik doceer Vondels Palamedes aan Russen, Amerikanen en Iraniërs. Ja, in het Engels. Maar de specialisten zullen altijd teruggaan naar de Nederlandse teksten.’
Daar is hoogleraar Jensen het helemaal mee eens. ‘Ik publiceer ook in het Engels, dat is heel goed. Maar er is een verschil tussen onderwijs en onderzoek. Het is een idealistisch idee dat de opleidingen Nederlands zichzelf opnieuw moeten uitvinden, maar je moet ook reëel blijven: als het Nederlands uit het universitaire onderwijs verdwijnt, kun je helemaal geen Nederlandstalige teksten meer voorschrijven aan studenten – laat staan een tekst van Vondel. Het leren lezen van oudere Nederlandse teksten is een vaardigheid die tijd kost en goed onderwijs in de eigen taal vergt.’
