Winstbejag ligt op de loer, vreest Anne de Vries, voorzitter van het PNN. Universiteiten krijgen van de overheid meer geld als ze meer promoties afleveren, dus is het verleidelijk om de productie op te voeren.
Promovendi zijn er in soorten en maten. Vaak zijn ze in dienst van een universiteit en krijgen ze een salaris. Maar er zijn ook mensen die naast hun gewone baan, of in hun vrije tijd, een proefschrift schrijven: de buitenpromovendi.
Voor de promotiebonus maakt het allemaal geen verschil: de overheid legt voor elke doctorstitel hetzelfde bedrag op tafel: zo’n 80 duizend euro. Daar moet verandering in komen, staat in een PNN-actieplan voor een herziening van het promotiesysteem.
Promotiefabiek
Het PNN noemt de promotiebonus een ‘perverse prikkel’. Je ziet in Tilburg waar die toe kan leiden, zegt De Vries. Aan die universiteit is volgens radioprogramma Argos een promotiefabriek ontstaan.
De Vries denkt dat dit op meer plaatsen speelt. ‘Tilburg is er haast toevallig uitgepikt. Aan sommige universiteiten zijn hele centra opgericht om buitenpromovendi te werven. Soms betalen die mensen zelfs collegegeld, zodat de universiteit er nog minder kosten aan heeft.’
Een korte speurtocht op internet leidt naar het Dual PhD Centre van de Universiteit Leiden, waar ‘duale promovendi’ die naast hun baan promoveren een tarief van 7.500 euro per jaar betalen. Het gebeurt dus inderdaad, al lijkt het niet de standaard.
‘Een ‘begeleidingsfee’ voor buitenpromovendi is niet uitzonderlijk’, reageert de universiteit. Een promotie kun je volgens de woordvoerder beschouwen als de derde fase van het wetenschappelijk onderwijs, na de bachelor- en masteropleiding. En studenten betalen nu eenmaal collegegeld. Het tarief heeft nog een voordeel: buitenpromovendi zullen zich bezinnen voor ze eraan beginnen en minder vaak tussentijds afhaken.
Bovendien zijn de inkomsten uit promoties onzeker, stelt universiteit, want sinds 2017 is de bonus geen vast bedrag meer. Het landelijke onderzoeksbudget wordt nu voor 20 procent verdeeld naar rato van het aantal promoties. Een universiteit zou kunnen mikken op extra promoties, maar als alle andere universiteiten dat ook doen, blijft de verdeling van de koek precies hetzelfde.
Het PNN vindt dat de overheidsbekostiging voor promoties op de schop moet. Het lijkt de belangenvereniging een goed idee dat de overheid meer gaat betalen voor dure promovendi en minder voor goedkopere.
Verdienmodel
En dan gaat het niet alleen over buitenpromovendi, zegt De Vries. ‘Ook buitenlandse promovendi die hierheen komen met een beurs zijn relatief goedkoop. Toch krijgen universiteiten voor hen dezelfde premie als voor andere promovendi. En wat kost een promovendus eigenlijk als die wordt betaald uit een subsidie van NWO? Promovendi moeten geen ‘verdienmodel’ worden.’
