UT professors fear for Plan S about open access
All scholarly publications resulting from public research funding must be published in open access journals, according to the European 'Plan S' that was published in september. More than fifty UT researchers are against the plans and signed a petition. The researchers are afraid that they will be sidelined internationally by Plan S.
In september zetten Europese onderzoeksfinanciers hun handtekening onder Plan S dat onderzoek, gefinancierd met publiek geld, vanaf 2020 volledig vrij toegankelijk moet maken. In een petitie, die inmiddels door bijna 350 Nederlandse onderzoekers is ondertekend, uiten wetenschappers hun zorgen. Het plan is te riskant, gaat te ver en houdt geen rekening met individuele onderzoekers, stellen de onderzoekers in een brief bij de petitie.
Knuppel in het hoenderhok
UT-hoogleraren Albert van den Berg, Detlef Lohse, Nathalie Katsonis en Stefano Stramigioli staan in de lijst met ondertekenaars. Ook universiteitshoogleraar Bram Nauta ondertekende de petitie. ‘Plan S wil op korte termijn het hele systeem op de kop gooien’, vertelt hij. ‘Door het plan kan ik niet meer publiceren in topbladen, wat mij internationaal compleet buitenspel zet. De Verenigde Staten en China doen niet mee aan dit initiatief. Ook Duitsland heeft al aangegeven niet volledig mee te werken aan het plan.’
'Het is een gammel plan dat komt vanuit een haast religieuze opvatting over open access'
Alleen in bladen die volledig open access zijn mogen onderzoekers volgens Plan S publiceren. Nu betalen de lezers van gerenommeerde tijdschriften abonnementskosten. Om publicaties uit deze bladen volledig openbaar te maken, moet de publicerende onderzoeker een extra bedrag betalen aan de uitgevers. Met Plan S willen onderzoeksfinanciers uit EU-landen wetenschappelijke publicaties voor iedereen vrij toegankelijk maken en het business model van de uitgevers veranderen.
Perverse prikkel
‘Op mijn eigen website kan iedereen mijn publicaties downloaden’, zegt Nauta. ‘Vergelijk de open access-bladen met huis-aan-huisbladen en de gerenommeerde tijdschriften met kranten. In een huis-aan-huisblad kan iedereen tegen betaling publiceren, terwijl een krant een gedegen redactie in dienst heeft die weet waar ze mee bezig zijn. Open access-bladen hebben een perverse prikkel: ze publiceren alles zolang je maar betaalt voor een publicatie. Het is een gammel plan dat komt vanuit een haast religieuze opvatting over open access.’
'Ik heb nog geen één collega gesproken die voor Plan S is'
Dat beaamt universiteitshoogleraar Detlef Lohse. ‘Ik ben absoluut voor open access, en nagenoeg al onze publicaties worden al vrij toegankelijk gepubliceerd, maar dit plan zie ik als een beeldenstorm. Het is honderd procent ideologisch onderbouwd met als beloofde land open access. Als het plan er komt zoals het er nu ligt, dan kunnen we hier de winkel wel sluiten. Het bedrijven van internationale wetenschap wordt in het plan onmogelijk gemaakt.’
Juist het publiceren in gerenommeerde tijdschriften is volgens UT-hoogleraar Han Gardeniers van groot belang. ‘Door Plan S moeten wij als Europese onderzoekers gaan publiceren in tijdschriften die niet worden gelezen door onze internationale vakbroeders. Ik heb onder mijn collega’s nog niemand gesproken die voor Plan S is.’
Business model
Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Zweden, Noorwegen, Oostenrijk, Ierland, Italië, Polen, Slovenië en Luxemburg ondertekenden het plan. Voor Nederland zette onderzoeksfinancier NWO de handtekening. ‘De zorgen van wetenschappers zijn bij ons bekend’, vertelt woordvoerder Olivier Morot. ‘We proberen een zo groot mogelijke coalitie te krijgen voor ons open access plan; inmiddels zijn er twee nieuwe onderzoeksfinanciers toegetreden.’
‘Het is niet de bedoeling om publicaties in gerenommeerde tijdschriften te verbieden. We willen dat de uitgevers hun business model veranderen en tijdschriften volledig open access maken. Nu verdienen sommige uitgevers aan de abonnementskosten én krijgen een vergoeding voor het open access maken van de publicaties. Dit wordt allemaal met publiek geld bekostigd. Plan S moet uitgevers overtuigen om hun business model aan te passen.’
Volgens Morot is het plan van de Europese onderzoeksfinanciers nog niet in beton gegoten. ‘We zitten midden in het proces. Wetenschappers krijgen nog de gelegenheid om hun reactie te geven op de verdere uitwerking. Naar verwachting komt er in december een uitgewerkt plan naar buiten.’
