Het toneelgezelschap krijgt een staande ovatie. De voorstelling maakte woensdagmiddag indruk op het toegestroomde publiek in de Vrijhof, zoveel is zeker. Na afloop blijft een aanzienlijk deel van de bezoekers hangen in de foyer voor het Mindlab Café. Het café laat zich nog het best omschrijven als een soort therapeutische sessie. Geen overbodige luxe: een voorstelling over de academische wereld, in een theater op de UT, met een publiek dat louter bestaat uit medewerkers van diezelfde universiteit, dat vraagt om een stevige nabespreking.
Rauwe emoties
Veel bezoekers zijn in teamverband gekomen, bijvoorbeeld als vakgroep of ondersteunende afdeling. Aan een van de tafels zit een groepje van de faculteit ITC. ‘Herkenbaar, treffend en ontzettend goed gespeeld’, is hun eerste reactie. ‘Bij ieder personage in het stuk kwam er wel een naam of een gezicht bij mij naar boven’, vertelt onderzoeker Harald van der Werff. ‘Veel van de situaties zijn herkenbaar, zoals de afhankelijkheid tussen verschillende mensen op de wetenschappelijke ladder.’
‘Iedereen op de UT zou de voorstelling moeten zien’, stelt professor Mark van der Meijde. ‘Het is een gezonde, satirische en deels realistische reflectie op de wetenschappelijke wereld. Maar je zou eens moeten uitzoeken hoeveel procent van de bezoekers uit leidinggevenden bestaat, ik denk dat ze in de minderheid zijn. Terwijl juist de professoren en andere leidinggevenden deze voorstellingen moeten zien.’ Van der Werff vult aan: ‘De medewerkers die lager op de ladder staan weten dat deze situaties plaatsvinden. Zij zijn degenen die lijden onder het gedrag.’
Hoewel er veel herkenbare situaties in het stuk voorbijkomen, zien de ITC-medewerkers niet alle scènes direct terug in hun dagelijkse praktijk. ‘Ze zijn er goed in geslaagd om de rauwe emoties neer te zetten’, weet Van der Meijde. ‘Maar het is ook in het extreme getrokken, dat hoort bij theater. De heel heftige scènes over MeToo en machtsmisbruik zijn voor mij niet herkenbaar.’
Schrijnende gevallen
Maar juist de ogenschijnlijk normale scènes zijn volgens Van der Meijde van groot belang. ‘Dat besef begint nu, na afloop, pas in te dalen. We moeten ons zorgen maken over de dingen die niet zo hard binnenkomen, want die zijn blijkbaar al genormaliseerd. Neem de scènes over de PhD’s. In de voorstelling vertellen ze dat promovendi eens per drie weken een uurtje met hun begeleider afspreken. Ik denk eerlijk gezegd dat het in werkelijkheid nog minder is.’
Ook op de UT zitten de nodige ‘schrijnende gevallen’, stelt Van der Meijde. ‘Professoren hebben vaak te weinig tijd voor de begeleiding van een promovendus. Ze begeleiden PhD’s voor de shine, voor hun eigen reputatie. Dan raak je losgezongen van de inhoud en gaat het gewoon om productie. Ook ik krijg het soms te horen: je begeleidt nu zes promovendi, dat is te weinig. Je zou er minstens tien moeten doen.’
Vierdejaars promovendus Martijn (hij wil niet met zijn achternaam in het artikel) van de faculteit EWI herkent zich in het geschetste beeld. ‘Ik vond Mindlab niet per se een eyeopener: het was niet schokkend. Wel was het indrukwekkend en herkenbaar. Veel hoogleraren hebben simpelweg te weinig tijd. Ook ik zie het gevecht tussen promovendi om de tijd van de hoogleraar. De grensoverschrijdende gevallen van machtsmisbruik en MeToo zijn voor mij persoonlijk niet herkenbaar, maar via-via hoor je wel eens wat. Nog iets anders. De voorstelling is ook voor niet-wetenschappelijk personeel bijzonder waardevol. Het laat goed zien hoe het er binnen een vakgroep aan toe kan gaan.’
Daders en slachtoffers
‘Confronterend’, klinkt het verderop. Een groep jongere medewerkers van Biomechanical Engineering blikt terug op de voorstelling. ‘Misschien een beetje over-the-top’, stelt universitair hoofddocent Edwin van Asseldonk. ‘Maar daar ontkom je niet aan in een voorstelling van anderhalf uur. Bovendien brengen ze belangrijke thema’s ter sprake.’ Volgens postdoc Cristina Bayón is het in haar vakgroep ‘gelukkig’ niet zo slecht gesteld met de werkomgeving. ‘Soms vond ik de voorstelling een beetje eenzijdig. Je hoorde niets over het perspectief van de daders, terwijl er altijd twee kanten zijn.’
Nog een klein puntje van kritiek: de taal. De voorstelling is volledig in het Nederlands. Een bewuste keuze. Alles draait om nuance en gelaagdheid, aldus initiatiefnemer Ellen Giebels. Daarom koos het theatergezelschap voor boventitels. Op een scherm boven het toneel worden de teksten live afgespeeld. ‘Maar dat ging te snel’, stelt promovendus Ander Vallinas. ‘Daarom was het voor mij soms lastig te volgen. En dat terwijl een groot deel van het wetenschappelijke personeel alleen Engels spreekt. Misschien is het een idee als iedere acteur een eigen kleurtje krijgt in de ondertiteling.’
Een klein smetje. Maar dat is eigenlijk al te veel eer. Mindlab geeft een indrukwekkend en treffend beeld van de wetenschappelijke wereld, stellen de bezoekers. Dat beeld is lang niet altijd florissant. En nu? Over tot de orde van de dag? Misschien. Maar bezoekers zullen in een volgende, herkenbare situatie zeker nog eens terugdenken aan Mindlab. En – wie weet – anders handelen.
Mindlab is gemaakt door Productiehuis Plezant, op basis van interviews met medewerkers van de Universiteit Utrecht en de UT. De première vond plaats in de Theaterloods in Kootwijk op 13 februari. In totaal zijn er zes voorstellingen op de UT. Op dinsdag 25 februari, woensdag 26 februari en maandag 9 maart. Voor 9 maart zijn geen kaarten meer beschikbaar.
