Het was al een tijdje bekend dat de beoogde introductiedatum van 1 september niet gehaald zou worden: het parlement had meer tijd nodig om het onderliggende wetsvoorstel te beoordelen. Peter-Paul Verbeek, UT-hoogleraar Filosofie van Mens en Techniek, is als lid van de ministeriële taskforce Gedragswetenschappen nauw betrokken bij de ontwikkeling van de app. Na zijn aanvankelijke aarzelingen over corona-apps is hij opvallend positief over de CoronaMelder, die ondanks het uitstel al 1,2 miljoen keer is gedownload. ‘Over de privacyaspecten maak ik me geen zorgen meer. Die zijn totaal geborgd – en dat vinden zelfs privacyactivisten zoals Brenno de Winter’, zegt hij. ‘Ook de vrijwilligheid is goed geregeld. Wettelijk wordt vastgelegd dat je geen enkel nadeel mag ondervinden als je de app niet hebt, en evenmin voordeel als je ‘m wél hebt.’ Alleen dreigt de praktijk momenteel zo uit te pakken, constateert Verbeek, dat app-gebruikers vooral nadeel hebben. ‘Dat komt doordat asymptomatisch testen, het testen zonder ziekteverschijnselen, niet meer mag. Daar maak ik me grote zorgen over.’
'Eigenlijk is het een drama. De testcapaciteit moet dringend omhoog'
Alleen maar nadeel
Wat is precies het probleem? Verbeek: ‘Een van de meest cruciale afspraken rond de app, dat mensen een handelingsperspectief krijgen bij een melding, is onmogelijk gemaakt nu minister De Jonge asymptomatisch testen niet meer toestaat. Een app-melding betekent nu nog maar één ding: dat je jezelf tien dagen moet opsluiten. Als je geen Covid-symptomen hebt, mag je je níet laten testen.’ Een gemiste kans, vindt Verbeek. ‘Met een test op de zevende dag na het contact met een Covid-patiënt is vrij betrouwbaar na te gaan of je het virus hebt. In de praktijk is dat zo’n drie à vier dagen na de app-melding. Door dan standaard te testen, pik je verreweg de meeste besmettingen eruit terwijl mensen maar een paar dagen in thuisquarantaine hoeven. Maar asymptomatisch testen mag nu niet meer.’
Onnodig veel nadeel
Verbeek vreest dat dit voor sommige mensen reden zal zijn om de CoronaMelder liever niet te installeren. ‘Zonder deze testmogelijkheid zitten sommige mensen onnodig lang in zelfquarantaine na een melding. Wegen dan de voordelen nog op tegen de nadelen? Je installeert de app niet alleen voor jezelf, maar ook om anderen te beschermen. Maar als je onnodig veel nadeel kunt hebben van een melding, zullen er mensen zijn die de app maar liever niet installeren’, aldus Verbeek. Hij wijst erop dat tien dagen thuisquarantaine flinke consequenties kan hebben, zeker voor zzp’ers. ‘Dat lijkt de overheid nogal te onderschatten.’
Understatement
Hoewel Verbeek zich netjes blijft uitdrukken (‘Ik vind het héél erg jammer, en dat is een understatement’) vreest hij dat het testbeleid grote gevolgen heeft voor het gebruik van de app en dus voor de indamming van het virus. ‘Eigenlijk is het een drama. De testcapaciteit moet dringend omhoog. Pas dan kunnen we met de app echt iets goeds bereiken. Asymptomatisch testen hóórt gewoon bij hoe de CoronaMelder werkt. Zeker omdat het hier absoluut niet om zinloze prettesten gaat: krijg je een melding, dan héb je een risico gelopen. Zorg dat die mensen zich kunnen laten testen! De app alleen kan de coronacrisis niet oplossen, natuurlijk – je moet het zien in de context van een heel palet aan maatregelen. Maar de app kan beslist een substantieel verschil maken om de verspreiding van het virus te remmen.’
Hoe verder?
Nog steeds komen Verbeek en de andere leden van de Taskforce Gedragswetenschappen elke vrijdagochtend (virtueel) bijeen. ‘Qua gedrag en maatschappelijk-ethische kwesties komt er nog van alles aan. Misschien blijkt dat de techniek bepaalde updates nodig heeft, dat wet- en regelgeving aanpassing verdient of dat de burger beter moet worden voorgelicht. De échte ethische vragen komen pas als de app de maatschappij in gaat. Er kunnen allerlei onverwachte neveneffecten optreden, dus ons werk zit er nog lang niet op.’
