Op veel punten verschillen ze van mening, maar op een punt waren de politici van VVD, CDA, D66, ChristenUnie, SGP en GroenLinks het roerend eens: ze hebben het volste vertrouwen in de wetenschap. Maar hoe zorg je dat de wetenschap niet door jan en alleman in twijfel wordt getrokken?
Talkshows
Eppo Bruins (ChristenUnie) dacht dat onderzoekers iets minder in talkshows zouden moeten zitten. In die shows lijkt onderzoek toch een beetje ‘zomaar een mening’. Ook is hij er niet gelukkig mee dat viroloog Jaap van Dissel ten behoeve van het kabinet moet komen opdraven in een rechtszaak: daardoor lijkt hij minder onafhankelijk.
Niels van den Berge (GroenLinks) vond het daarentegen logisch dat je in zo’n rechtszaak over de avondklok de grootste expert vraagt om het belang ervan aan de rechters uit te leggen. Maar hij noemde het een 'dun lijntje'.
Roelof Bisschop van de SGP pleitte voor meer transparantie in het vertalen van wetenschappelijke inzichten naar kabinetsbeleid. Dat zou helpen, meende hij. Paul van Meenen (D66) brak in deze coronatijd bovendien een lans voor andere wetenschappelijke disciplines dan de virologie.
Geld
Debatleider Lucella Carasso stuurde het gesprek naar de financiering. Zouden we niet beter zijn voorbereid op een pandemie als de wetenschap een ruimer budget had gehad? Nederland investeert minder dan de Europese landen met elkaar hebben afgesproken.
Mustafa Amhaouch (CDA) wees op alle extra investeringen die het kabinet heeft gedaan en schermde ook met het Nationaal Groeifonds dat het kabinet in de steigers heeft gezet. Maar hij noemde het inderdaad een pijnpunt dat de investeringen in onderzoek niet hoger zijn: 'Aan welke knoppen moeten we draaien?', vroeg hij zich af.
De gespreksleider wees hem erop dat zijn eigen lijsttrekker momenteel minister van Financiën is. Amhaouch bedoelde echter vooral: hoe kun je het bedrijfsleven overhalen om meer te investeren in onderzoek? 'De overheid is een hefboom.'
Toch het begint allemaal bij de overheid, meende Bisschop (SGP). Hij zag met verbazing dat alle vier de regeringspartijen in de verkiezingscampagne zeggen dat ze meer willen investeren in de wetenschap. 'Waarom hebben ze dat de afgelopen vier jaar dan niet geregeld?' Hij wil de universiteiten, zonder allerlei projectvoorwaarden, meer geld geven.
Van den Berge (GL) was begripvoller, maar alleen voor D66. Samen hadden ze het kabinet gevraagd om te bedenken hoe die investeringen verhoogd konden worden. Je kunt dat niet van de ene op de andere dag doen, nuanceerde hij. Je moet het extra geld wel goed kunnen besteden. 'Er moet een goede balans zijn tussen vrij en thematisch onderzoek.'
Koffieapparaat
Het debat werd iets feller toen de vraag aan de orde kwam waar het geld dan naartoe moet. D66 wil een miljard per jaar erbij voor de wetenschap, zei Van Meenen, onder meer voor nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek. Hij bekritiseerde VVD en CDA, die volgens hem alle financiering met ‘valorisatie’ en economisch gewin willen combineren.
Dat miljard voor de wetenschap reserveert de ChristenUnie ook, zei Bruins. Hij wil vooral meer ruimte voor 'gekke ideeën' die je bij het koffieapparaat verzint. Nu gaat al het geld op aan matching en projecten, stelde hij.
Wiersma (VVD) zette de discussie in het licht van de grote uitdagingen waar Nederland voor staat. Ook zijn partij wil meer geld voor vrij onderzoek, zei hij, al kon hij geen bedragen noemen en voegde hij er meteen aan toe dat wetenschappelijke doorbraken niet genoeg zijn: je moet je kennis ook beschermen en gebruiken. Je moet, kortom, helpen de kennis 'hier te houden'.
Wetenschap is meer dan economie, schamperde Van Meenen (D66). Daar voegde Bruins (CU) aan toe dat de cultuur voor een economie heel belangrijk is. Die is een van de redenen waarom buitenlandse onderzoekers graag in Nederland werken. 'We moeten dus in alle vakgebieden investeren. Het is een delicate balans.'
Tijdelijk
Waar de politici ook van balen? Werkdruk, tijdelijke contracten, projectfinanciering en het eindeloze gedoe om geld aan te vragen in de wetenschap… Verspilling van talent, zeiden de partijen. Meer vaste banen en minder bureaucratie in de wetenschap leek zo ongeveer iedereen een goed idee.
'Ik denk dat wij als politiek alles willen', merkte Wiersma van de VVD op. Toponderwijs, toponderzoek, de beste wetenschappers, beperkte ondersteuning… 'Dat kan niet, dat is een vierkante cirkel.' Hij had wel wat oplossingen bedacht: hij wil minder studenten aan de universiteit en gerichtere investering in onderzoek.
Minder studenten om de wetenschap te ontlasten? De andere politici wilden al inhaken, maar gespreksleider Carasso kapte op dat moment de discussie af. De tijd was op. Ze dankte de deelnemers. 'We gaan zien wat er voor extra geld gaat komen en waar het naartoe gaat', zei ze.
Het debat werd aanvankelijk georganiseerd door onderzoeksfinancier NWO, maar na de hackersaanval van deze week nam wetenschapsgenootschap KNAW het over. Terugkijken kan hier.
