Eerder dit wereldkampioenschap voetbal in Qatar faalden de Japanners al vanaf de stip. De Spanjaarden waren al even hopeloze strafschoppennemers. Engelsman Harry Kane heeft sinds afgelopen zaterdag ongetwijfeld slapeloze nachten na zijn misser. En Nederland heeft zo zijn eigen pijnlijke penaltyhistorie, met het echec van vrijdag als meest verse wond.
UT-onderzoeker Max Slutter deed twee jaar geleden zijn afstudeeronderzoek naar de psyche achter het penaltyschieten. Want hoe kon het dat profvoetballers het ene moment een bal over zestig meter bij hun medespeler op de stropdas weten te leggen en het andere moment opzichtig faalden om een bal vanaf 11 meter in het doel te krijgen?
Van de campus naar Qatar
‘Ik ben sindsdien zeker anders naar penaltyreeksen gaan kijken’, zegt Slutter, inmiddels onderzoeker op de universiteit. ‘Er zijn kenners die zeggen dat de druk die een speler voelt tijdens zo’n WK niet na te bootsen zijn, maar daar ben ik niet zo zeker van. Kijk maar naar afgelopen vrijdag, dan denk je toch ergens: het moet toch mogelijk zijn om dit beter te trainen.’
Slutter voerde namelijk op de campus een experiment uit met ervaren en onervaren voetballers, die vijftien penalty’s moesten nemen: vijf zonder keeper, vijf met en vijf penalty’s waarbij er veel afleiding en psychologische oorlogsvoering kwam kijken. ‘In feite is zo’n penaltyreeks niet veel anders dan het experiment dat ik uitvoerde, maar dan op veel grotere schaal. Natuurlijk is er een groot verschil tussen de situaties en is de immense druk tussen de velden van VV Drienerlo en een stadion in Qatar niet te vergelijken. Maar de resultaten uit mijn afstudeeronderzoek kunnen wel enige verklaring geven.’
Efficiënt hersengebruik
Het sleutelbegrip is volgens Slutter neural efficiency. ‘Met andere woorden, het zo efficiënt mogelijk gebruikmaken van je hersenen. Dat betekent dat je je goede breindelen moet gebruiken voor je taak en zorgen dat de andere hersendelen je niet te veel van je taak afleiden.’
Zo heeft een ervaren voetballer volgens de UT-onderzoeker vooral baat bij het activeren van de motorcortex, die bewegingen aanstuurt. ‘Niet-ervaren spelers hebben meer aan de linker temporale cortex. Die is verantwoordelijk voor de zelfinstructie. Heb je weinig ervaring, dan helpt beter om je heel bewust bezig te houden met hoe je de bal raakt. Voor een prof kan dat juist een afleiding zijn.’ Al helemaal een stoorzender is de prefrontale cortex, zegt Slutter. ‘Die houdt zich bezig met de langetermijngevolgen; wat gebeurt er als je mist of raakt?’
‘Niet nadenken’
Er bestaat volgens Slutter zelfs onderzoek dat concludeert dat landen met meer individualistisch ingerichte maatschappijen slechter zijn in penaltyschieten. ‘De theorie is dat die spelers hun succes of falen meer op zichzelf betrekken, in plaats van op de gehele groep. En dat daarmee de druk toeneemt. Hoe dan ook, het is en blijft een ontzettend interessant onderwerp om nog veel meer onderzoek naar te doen.’
Slutters gouden tip voor de Kroaten, Marokkanen, Fransen en Argentijnen: ‘Gewoon vertrouwen op je ervaring en kunde. En niet te veel met - of in je hoofd bezig zijn. Het moet ruim op tijd duidelijk zijn wanneer je aan de beurt bent in de penaltyreeks en in welke hoek je gaat schieten. Je kunt beter niet te veel nadenken als voetballer.’
