Als de Tweede Kamer ermee instemt, mogen populaire opleidingen als geneeskunde straks weer loten onder aspirant-studenten. Vroeger mocht dat ook, maar loten werd in 2017 verboden. Opleidingen met een beperkt aantal plaatsen moesten sindsdien altijd een selectieprocedure optuigen.
Dat heeft gevolgen voor de kansengelijkheid: studenten uit sommige groepen maken minder kans in selectieprocedures, of ze laten zich afschrikken en doen helemaal niet mee. Ook zijn de selectiemethoden soms zwak onderbouwd, zoals in een recent rapport van de Onderwijsinspectie staat. Daarom komt loting weer terug.
Beperkingen
Opleidingen met zo’n ‘capaciteitsfixus’ mogen doorgaan op de oude voet, ook als het wetsvoorstel erdoor komt. Maar ze krijgen daarnaast de mogelijkheid om loting te gebruiken, met enkele beperkingen.
Het zijn die beperkingen waar de universiteiten van balen. In de aanloop naar een Kamerdebat op dinsdagavond vragen ze het parlement om het voorstel aan te passen. Dat doen ze samen met de federatie van academische ziekenhuizen en enkele studentenorganisaties.
Het kabinet stelt voor dat deze fixusopleidingen straks ‘ongewogen’ mogen loten: iedereen die zich aanmeldt maakt evenveel kans. Ze mogen ook voor een ‘gewogen’ loting kiezen, waarbij sommige kandidaten meer kans maken, bijvoorbeeld op grond van hoge rapportcijfers en een goede motivatie. Verder mogen ze die twee methoden vermengen: eerst de beste kandidaten toelaten en daarna (gewogen of ongewogen) loten onder de rest.
Wat willen de universiteiten nog meer? Ze willen niet alleen de beste kandidaten kunnen selecteren, maar ook de zwakste kunnen afwijzen. Daarna willen ze loten onder de kandidaten in de middengroep. Dit noemen ze het Klaas Visser-model, vernoemd naar de psycholoog die het bedacht.
Studenten verdeeld
De twee landelijke studentenorganisaties ISO en LSVb zijn verdeeld over dit plan. Het ISO steunt het en staat ook met name genoemd in de oproep van de universiteiten. De LSVb vindt het een volkomen verkeerde gedachte.
'Het is een lastige kwestie', reageert voorzitter Terri van der Velden van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO). 'Want het gaat erom hoe je studenten op de juiste plek krijgt en daarover is eigenlijk maar weinig bekend. Het Klaas Visser-model gaat de kansengelijkheid niet oplossen, maar het is wel beter dan de andere opties.'
Sommige studenten kunnen misschien beter een andere opleiding kiezen, redeneert het ISO, en als het goed is belanden zij in de onderste groep. 'Het is een beetje onhandig als die groep dan toch mee gaat loten.' En in de middengroep wordt de kans op bias in de selectie kleiner. Zo kom je tot de meest rechtvaardige toelating, meent het ISO.
De Landelijke Studentenvakbond denkt er anders over. 'Wij geloven niet in goede of slechte kandidaten, en het is kwalijk om in die hoek te denken', zegt voorzitter Joram van Velzen. 'Talent is zo subjectief. Je kunt niet vooraf bepalen of iemand succesvol gaat zijn. Het middelbareschooldiploma zou voldoende moeten zijn voor toelating.'
Het wetsvoorstel, dat loting weer mogelijk maakt, is een stap in de goede richting, vindt de LSVb. Van Velzen: 'Maar in den beginne is er het capaciteitsprobleem: dat moeten we oplossen, zodat iedereen naar eigen keuze een opleiding kan volgen. Als er toch te weinig plek is, is ongewogen loting the way to go. Dan maakt iedereen dezelfde kans.'
Principieel
Het kabinet heeft zich eerder in schriftelijke antwoorden aan de Tweede Kamer op principiële gronden verzet tegen het Klaas Visser-model, met ongeveer dezelfde argumenten als de LSVb. Wie examen heeft gedaan met het juiste vakkenpakket, voldoet nu eenmaal aan de vooropleidingseisen. Die kun je dan niet ongeschikt noemen, stelde het kabinet.
Daarom mag je volgens dit wetsvoorstel wel de uitblinkers selecteren, maar moet iedereen een kans maken als je gaat loten. Desnoods krijgt de ene kandidaat een grotere kans dan de andere, maar je mag kandidaten met de juiste papieren niet helemaal uitsluiten.
Regeringspartijen VVD en CDA hebben eind december al een amendement ingediend om het Klaas Visser-model mogelijk te maken. Vanavond zal blijken hoe de Tweede Kamer erover denkt.
