Een groot aantal Hongaarse onderwijs- en cultuurinstellingen krijgt voorlopig geen geld meer uit programma’s als Horizon Europe en Erasmus+. Bij de getroffen instellingen horen 21 Hongaarse universiteiten.
Volgens beleidsmedewerker Joep Bresser van Neth-ER, de voorpost van het Nederlandse onderwijs en onderzoek in Brussel, willen de Europese Commissie en de lidstaten het EU-budget beschermen tegen schendingen van de rechtsstaat. De EU kijkt al jaren met argusogen naar de ontwikkelingen in Hongarije. Eind 2022 werd er in Brussel ingestemd met een wetsvoorstel, dat sinds december van kracht is.
Om hoeveel geld gaat het?
‘Alles bij elkaar dreigt het land 6,3 miljard euro aan Europese subsidies mis te lopen tot 2027. Volgens de Europese Commissie hebben de betreffende Hongaarse universiteiten sinds 2014 zo’n 52 miljoen euro aan Horizon onderzoeksbeurzen ontvangen. In 2020 kreeg Hongarije zo’n 60 miljoen euro aan Erasmus+-beurzen. Het land maakt pas weer kans op de Europese subsidies als de regering-Orban de situatie verbetert.’
Waarom worden de Hongaarse universiteiten nu gestraft?
‘De universiteiten in kwestie worden de laatste jaren gecontroleerd door publieke stichtingen, met zittende politici van de conservatieve Fidesz-partij van president Viktor Orbán in de raad van toezicht. De EU spreekt al langer haar zorgen uit over deze belangenverstrengeling en over de inmenging van Orbán in andere hoeken van de samenleving, zoals de pers.’
Is er geen risico dat de EU met dit soort sancties ook de laatste kritische academici in het land treft?
‘Ja, dat is het grote dilemma. Universiteiten en onderwijsinstellingen spelen een belangrijke rol in het aanjagen van het maatschappelijk debat. Met name studenten en onderzoekers dreigen het slachtoffer te worden. Hen wil je juist in contact laten komen met personen uit andere landen. Dat er nu pas consensus is over de intrekking van de fondsen laat duidelijk zien dat het geen makkelijke beslissing was.’
Komen uitwisselingen van Erasmusstudenten ook in gevaar?
‘Voor projectaanvragen die na 16 december 2022 zijn binnengekomen komen Hongaarse instellingen niet meer in aanmerking. Uitwisselingsprojecten die al bestonden blijven nog twee jaar lopen. Daarna zijn uitwisselingen van en naar deze universiteiten niet meer mogelijk, stelt het Nationaal Agentschap Erasmus+. Ook niet vanuit Nederland. Tenzij de situatie in Hongarije verbetert.
Ook Nederlandse hogescholen en universiteiten werkten de laatste jaren volgens Neth-ER in een kleine honderd projecten met de 21 Hongaarse onderwijsinstellingen samen. Voor die projecten hebben de Nederlandse instellingen 74 miljoen aan beurzen ontvangen.
