Het was koorddansen voor de politici die woensdag over het demonstratierecht debatteerden. Niemand was ertegen, terwijl ook niemand de uitwassen wilde verdedigen. Het debat raakte ook de demonstraties in het hoger onderwijs.
Christine Teunissen (Partij voor de Dieren) vindt dat je geweldloze demonstranten niet op één hoop moet gooien met relschoppers. ‘Bijvoorbeeld bij die demonstraties bij de UvA. Ik ben het er helemaal mee eens dat we hard moeten ingrijpen tegen de geweldplegingen die daar zijn gedaan, maar er waren ook heel veel vreedzame demonstranten.’
Joost Eerdmans (JA21) wees op de grote schade van de UvA-rellen. Er zijn jaarlijks enkele duizenden demonstraties die bijna allemaal vlekkeloos verlopen, zei hij, maar een deel dus niet. ‘Voor JA21 is de grens duidelijk: als onder de noemer ‘demonstreren’ schade wordt toegebracht, men zich vastplakt, wegen worden geblokkeerd, schilderijen worden beklad, agenten worden belaagd, dan moeten we daar de grens durven trekken.’
Symboolpolitiek
Er is veel steun in de Tweede Kamer om iets aan zulk geweld te doen, maar wat? Esmah Lahlah (GroenLinks-PvdA) vroeg het aan Ingrid Michon-Derkzen van regeringspartij VVD. Optreden tegen strafbaar gedrag kan allang, betoogde Lahlah. Ze wees erop dat twee UvA-demonstranten celstraf en werkstraf kregen. ‘We hebben hier dus helemaal geen extra wet voor nodig. Kan de VVD dan ook ophouden met die symboolpolitiek?’
Maar daar dacht de VVD uiteraard anders over. Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen wil het demonstratierecht niet inperken, stelde ze, maar ‘begrenzen’. De overheid moet de uitwassen tegengaan, is haar opvatting.
‘Ordeverstorend’
Het kabinet is er al mee bezig. In het regeerprogramma is een onderscheid aangekondigd tussen ‘ordeverstorende acties’ en ‘vreedzame demonstraties’. In een recente brief staat: ‘Demonstraties mogen schuren, maar waar grenzen worden overschreden stopt het begrip.’
Alle gezichtsbedekkende kleding verbieden, zoals een meerderheid van de Kamer vraagt, wil het kabinet niet doen: wie bijvoorbeeld tegen een dictatoriaal regime protesteert kan goede redenen hebben om dat onherkenbaar te doen.
Maar als die gezichtsbedekking bedoeld is om vervolging in Nederland te ontlopen is het een ander verhaal. VVD-minister David van Weel zei gisteren: ‘Kijk bijvoorbeeld naar de protesten rondom de UvA: het is toen onmogelijk gebleken om te identificeren wie de raddraaiers waren die er op een gegeven moment voor zorgden dat de boel escaleerde en dat de gebouwen kort en klein werden geslagen.’
Helpt het?
Maar hij weet niet of het in zo’n geval helpt om het demonstratierecht aan te passen. Het onderzoeksinstituut WODC, onderdeel van zijn eigen ministerie, buigt zich erover en dat wil de minister afwachten.
De minister erkende dat je gewelddadige demonstranten met de huidige wetgeving al kunt vervolgen. ‘Denk bijvoorbeeld aan de UvA-demonstraties, waarbij je dus degenen die rellen schoppen, vernielingen plegen, opruien kan aanpakken zonder dat je daarmee alle demonstranten of de hele demonstratie aanpakt.’
Toch diende Jesse Six Dijkstra (NSC) een motie in om te onderzoeken hoe je de schade makkelijker op de daders kunt verhalen als demonstraties uit de hand lopen. Ook zou hij het niet gek vinden om de organisatoren van zulke demonstraties aansprakelijk te stellen.
Hypothetisch
Marieke Koekkoek (Volt) wierp tegen: ‘Een hypothetisch voorbeeld: iemand heeft een demonstratie rondom de UvA georganiseerd en vervolgens wordt de UvA gesloopt. Bij welke organisatie leggen we, als we deze motie volgen, dan de verantwoordelijkheid?’
Six Dijkstra doelde naar eigen zeggen op organisaties die tientallen malen protesten op poten zetten en die het wangedrag van demonstranten gedogen of stimuleren. In zo’n geval vindt hij het ‘niet meer dan redelijk’ dat je zo’n organisatie aansprakelijk kunt stellen.
Zo slingerde het debat heen en weer tussen uitwassen veroordelen en het demonstratierecht toejuichen. Is er alleen maar meer politie nodig of moeten de regels veranderen? Die vraag is nog lang niet beantwoord.
