De helft van de fiscale hoogleraren in Nederland is verbonden aan een commercieel belastingadvieskantoor. Nog eens twintig procent werkt in het openbaar bestuur of als rechter. Dat bleek dinsdag uit onderzoek van hoogleraar belastingrecht Jan Vleggeert van de Universiteit Leiden.
Lobby
Het roept de vraag op hoe onafhankelijk het vakgebied is. ‘Zoveel mensen met een dubbele pet, dat draagt niet bij aan een gebalanceerd stelsel’, zegt Tweede Kamerlid Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA) desgevraagd.
Hij ziet nu al een sterke lobby van belastingadvieskantoren in Den Haag. Maar als Kamerlid moet hij ook op onafhankelijke informatie vanuit de wetenschap kunnen vertrouwen: ‘De maatschappij is erbij gebaat als universiteiten onafhankelijk tegenwicht aan die lobby kunnen bieden.’
Stultiens heeft vrijdag Kamervragen gesteld naar aanleiding van het dubbele-pettenonderzoek. ‘Hoe gaat de minister optreden als universiteiten en onderzoekers hun banden met het bedrijfsleven niet transparant maken?’
Sancties
Uit nader onderzoek van het Hoger Onderwijs Persbureau bleek verder dat de bijbanen van meerdere fiscale hoogleraren niet in het register nevenwerkzaamheden staan. In de Eerste Kamerleden vindt D66 daarom dat er nodig sancties moeten komen voor academici die onduidelijk zijn over belangen elders.
In de Tweede Kamer leeft die vraag nog niet. ‘Daarvoor is het misschien nog te vroeg’, zegt Kamerlid Annemarie Heite (NSC). Het vertrouwen in de wetenschap staat nu al onder druk, constateert ze, dus voelt ze de noodzaak ‘om een ernstig appel te doen op onze universiteiten: wees volkomen transparant over nevenwerkzaamheden’.
In de Tweede Kamer hebben NSC en GroenLinks-PvdA het dubbele-pettenprobleem vaker aan de orde gesteld. Daarbij richt GroenLinks-PvdA zich vooral op de vraag of hoogleraren belastingontwijking faciliteren. ‘Als bijvoorbeeld multinationals te veel belasting moeten betalen zijn advieskantoren er als de kippen bij om ons daarop te wijzen’, zegt Stultiens, ‘maar wie wijst de politiek op een maas in de belastingregels? Kunnen we erop vertrouwen dat wetenschappers dat aankaarten?’
Voor NSC was de toeslagenaffaire reden om kritisch te zijn op fiscale dubbele petten. Zo heeft Pieter Omtzigt herhaaldelijk zijn verbazing uitgesproken over het feit dat hoogleraren belastingrecht niet aan de bel trokken over de toeslagenaffaire.
Stop
Afgelopen woensdag opperde de Leidse onderzoeker Jan Vleggeert dat er misschien een dubbele-pettenstop moet komen voor nieuw te benoemen hoogleraren. Luc Stultiens wil van de minister weten of die daar iets in ziet. En hoort bij een onafhankelijke wetenschappelijke discipline een maximumpercentage aan dubbele petten? Het antwoord van de minister wordt eind april verwacht.
