Eén belangrijk mailtje van de Dienst Uitvoering Onderwijs zag de 24-jarige rechtenstudent Ezra deze zomer over het hoofd. Als hij zijn ‘studentenreisproduct’ niet per 1 september stopzette, zou hij per halve maand 97 euro boete krijgen. Er zat een link bij naar een filmpje met nadere uitleg.
Hij geeft het ruiterlijk toe: 'Dat mailtje is glashelder. Ik heb het simpelweg over het hoofd gezien, ik was druk bezig met mijn herinschrijving. Het was mijn eigen schuld.'
Geen acceptgiro
Minder te spreken is hij over de waarschuwingen die daarna volgen. 'Bij een verkeersboete van veertig euro krijg je na een aantal dagen een brief thuis met een acceptgiro die je moet betalen. Maar van DUO krijg je die niet, terwijl de boete 97 euro per twee weken bedraagt.'
Het enige dat hij van DUO ontvangt zijn standaardmailtjes die hij niet opende omdat hij niets bijzonders verwachtte. 'Beste student, we hebben een of meer berichten over je studiefinanciering voor je klaargezet. Omdat er persoonlijke informatie in staat, vind je de berichten in Mijn DUO.'
Tot hij eind oktober aan zijn bankrekening ziet dat zijn stufi-bedrag 150 euro lager is dan normaal. Een telefoontje met DUO leert dat hij in totaal vier maal 97 euro boete moet betalen, omdat hij twee maanden lang ten onrechte heeft kunnen reizen. 'En dat terwijl ik hier in Amsterdam alles op de fiets doe.'
Hij vindt het vreemd dat hij niet duidelijker op de boete is gewezen. 'Het geeft een beetje het gevoel dat ze het bij DUO wel fijn vinden dat ze die boete kunnen innen.' De oplossing ligt volgens hem voor de hand: 'Een mail met als onderwerp ‘U heeft een boete!’ zal ervoor zorgen dat onschuldige studenten hun studentenreisproduct binnen een halve maand stopzetten.'
Melkkoe
Morgenavond komen de ov-boetes opnieuw aan de orde in de Tweede Kamer, tijdens een overleg met minister Bussemaker. Een politieke meerderheid voorkwam dit voorjaar dat het kabinet de ov-boete zou verdubbelen naar 150 euro per halve maand. De boete leverde de ov-bedrijven in 2014 én in 2015 nu al zo’n 56 miljoen euro op. Het moest geen melkkoe worden, vonden onder andere de regeringspartijen PvdA en VVD. Maar mogelijk gaat de boete straks toch omhoog (zie kader).
Onder die druk besloot minister Bussemaker de boete voorlopig te handhaven. 'De overgrote meerderheid van de net afgestudeerden handelt te goeder trouw, en is hooguit wat laks.' DUO moest samen met de studentenorganisaties, de ov-bedrijven en het ministerie kijken hoe de communicatie over de boete beter kan.
Nieuw
Ondanks verbeterde voorlichting, schort er nog steeds iets aan, blijkt uit het verhaal van Ezra. 'Dit is voor mij nieuw', zegt voorzitter Jan Sinnige van het Interstedelijk Studenten Overleg. 'Eerlijk gezegd wist ik niet dat de mailtjes van DUO zo weinig urgent overkomen. Het lijkt me een heel goed idee om beboete studenten snel een brief te sturen, of ten minste een persoonlijke e-mail waaruit in de onderwerpregel blijkt dat ze een boete moeten betalen. Ik kaart dat graag bij DUO aan en hoop dat het snel geregeld wordt.'
D66-Kamerlid Paul van Meenen vindt het verhaal van student Ezra volkomen begrijpelijk. 'Ik heb op mijn computer nog een waslijst oude berichten van mijn bank staan die ik nooit geopend heb. Dat doe je, net als bij die standaardmails van DUO, alleen als je iets relevants verwacht. Bij een boete moet DUO inderdaad veel duidelijker communiceren.'
Niet handig
PvdA-collega Mohammed Mohandis ziet het liefst – net als alle andere Kamerleden – dat de ov-kaart automatisch afloopt of in elk geval online kan worden stopgezet. 'Ik ken een student die naar het buitenland was verhuisd en daar te horen kreeg dat hij naar een ov-paal moest of anders een boete zou krijgen. Dat is natuurlijk niet handig.' Tot daar verbetering in komt moeten beboete studenten ook wat hem betreft beter geïnformeerd worden. 'Er moet meteen een brief op de mat liggen of een mail worden verstuurd.'
Een woordvoerder van DUO laat weten dat het nog niet zo simpel is om beboete studenten directer te informeren. 'Studenten geven bij ons aan of ze berichten per post willen ontvangen of per mail. Kiezen ze voor dat laatste, dan krijgen ze geen directe mail, maar inderdaad een bericht dat er een mailtje voor hen klaarstaat in de beveiligde ‘mijn DUO’- omgeving. De privacywet eist dat we dit zo doen.'
Beboete afgestudeerden krijgen nu wel een mailtje met een duidelijk onderwerp: 'Er staat een betaalverzoek voor je klaar.' DUO kijkt naar mogelijkheden om ook beboete studenten gerichter aan te spreken.
Toch een verdubbeling van de ov-boete?
De eerdere eensgezindheid in de Tweede Kamer die voorkwam dat de ov-boetes verdubbeld zouden worden is inmiddels verdwenen. Het CDA heeft samen met de VVD een amendement ingediend waarin wordt opgeroepen om de boetes in de eerste maand te verlagen, van 97 euro per twee weken naar 75 euro. Goed bedoelende studenten die zijn vergeten hun kaart af te laden, betalen dan iets minder dan nu. Maar om misbruik tegen te gaan moet de boete in de maanden daarna worden verhoogd naar 150 euro per twee weken, dus driehonderd euro per maand.
PvdA Kamerlid Mohandis is boos: 'De VVD was eerst tegen een directe verhoging en is nu 180 graden gedraaid. Er was consensus over dit onderwerp. Uit onderzoek was gebleken dat hooguit tien procent van de studenten de ov-kaart bewust niet had stopgezet. Minister Bussemaker vond dat de goeden niet onder de kwaden moesten leiden en blies de verdubbeling af totdat DUO haar communicatie verbeterd had. Kennelijk willen CDA en VVD dat niet afwachten.'
Kamerlid Michel Rog laat weten dat hij ook vindt dat DUO duidelijk moet zijn over de boetes. 'Het wetsvoorstel dat we willen amenderen moet nog worden goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer. Tegen die tijd zullen DUO en de minister hier vast wat op verzonnen hebben.'
Pieter Duisenberg van de VVD stelt dat hij vergeetachtige studenten tegemoet komt door de boete in de eerste vier weken te verlagen. Wie zijn kaart daarna nog steeds niet inlevert moet harder worden aangepakt, vindt hij, anders loont het misbruik.
