Hoe ziet de route naar een succesvol voorstel eruit?
‘Je hele carrière kijk je naar mogelijkheden. De route naar een succesvol voorstel is een proces. Hartziekten en hartontwikkeling zijn de rode lijn in mijn carrière, stamcellen kamen daar later bij. Het begint met grote vragen en die worden steeds kleiner en specifieker. Op een gegeven moment ben je klaar voor de volgende stap. Voor mij was dat zeven jaar geleden met mijn komst naar Twente. Als je dan met andere technologieën en engineers in aanraking komt, dan zie je de potentie. Dan krijg je vanuit andere expertise nieuwe inzichten en voer je daar continu discussie over. Dan merk je dat je ergens komt.’
Je moet elkaar enthousiasmeren en een gezamenlijk doel voor ogen hebben. Iedereen moet het gevoel hebben dat ze onderdeel zijn van het team.
Marcel Levi vergeleek wetenschap eerder met topsport en oogstte daarmee flinke kritiek. Gaat die vergelijking mank volgens jou, of valt er degelijk wat voor te zeggen?
‘Ik ben geen topsporter, dus dat is lastig beoordelen. De parallellen zijn er als je kijkt naar het commitment, teamwork en de focus die nodig is. Je redt het niet met 9 tot 5-dagen, maar dat lijkt me logisch. Het voorstel dat nu is gehonoreerd vat jaren aan werk samen en diende als basis voor de beurs. Dat kan alleen met een goed team, waarin je elkaar uitdaagt en aanmoedigt om door te gaan. Je moet elkaar enthousiasmeren en een gezamenlijk doel voor ogen hebben. Iedereen moet het gevoel hebben dat ze onderdeel zijn van het team. Daarnaast moet je nooit helemaal tevreden zijn, al ben ik dat met het verkrijgen van deze beurs natuurlijk wel.’
Wat vergt het van een onderzoeker om anno 2023 wetenschap (op dit niveau) te bedrijven?
‘Wat het tegenwoordig moeilijk maakt is dat je te maken krijg met veel taken waar je tijd aan moet besteden. Je moet heel veel zelf doen en dan doel ik vooral op administratieve taken, die niets of weinig met wetenschap te maken hebben. Ik ben niet de wetenschap in gegaan om manager te worden, maar dat is soms wel de praktijk. Daar moet naar mijn mening veel meer ondersteuning voor zijn. Het is nu een uitdaging om voldoende tijd vrij te maken voor wetenschap en onderwijs. Dat kan beter en professioneler.'
Wat voor (ideale) omstandigheden moeten dan gecreëerd worden?
‘Een gebalanceerd team met mensen die bij elkaar passen en complementair aan elkaar zijn. Zo’n team vormen kost tijd, maar die tijd is er nauwelijks omdat je veelal werkt met mensen op tijdelijke projecten. Je wilt continuïteit en een gebalanceerde groep , waardoor kennis niet verloren gaat. Het is een misvatting dat je als onderzoeker geslaagd bent als je een beurs binnenhaalt. Het betekent namelijk niet dat je een goede teamleider bent. Je hebt ook steun vanuit de organisatie nodig en die voel ik, al kan het altijd beter. Daarnaast kun je niet vanaf een eiland werken. Je moet naar buiten, netwerken, conferenties bezoeken en in mijn geval ook samenwerken met groepen die direct toegang hebben tot patiënten om elkaar te versterken.’
Stel dat ik het opnieuw zou mogen doen, dan nam ik twee weken vakantie op en was ik ergens in Spanje gaan schrijven.
De kans op honorering is doorgaans ontzettend laag. Komt er een zekere mate van ‘geluk’ kijken bij het schrijven van een succesvol voorstel?
‘Geluk heb je zeker nodig, dat geldt voor elke aanvraag. Je hebt te maken met concurrentie en met wie er in de commissie zit. Dat kan het verschil maken tussen net wel of net niet. Drie jaar geleden diende ik ook een ERC Advanced voorstel in en toen lukte het niet, maar dat betekent dat je moet leren van de feedback en door moet gaan. We werkten de afgelopen jaren hard aan onze hartmodellen en ik had voldoende vertrouwen in onze pilots, dat zag er allemaal mooi uit. Dat ging om werk dat nog niet gepubliceerd was, maar waar in sommige gevallen al wel zes a zeven jaar werk in zat. Dat bedoel ik met commitment.’
Met het oog op die lage kans van slagen: wat als het niet lukt? Dat overkomt veel collega’s. Hoe om te gaan met zo’n teleurstelling?
‘Als je voorstel niet gehonoreerd wordt, betekent het niet dat je werk waardeloos is, laat staan dat al je werk verspilde energie was. Probeer er van te leren en wees overtuigd dat het de volgende keer beter kan. Wat het lastig maakt is de factor tijd. Een voorstel schrijven zoals dit schrijven kost veel tijd en het is lastig om in te plannen naast alle andere taken die je hebt. Stel dat ik het opnieuw zou mogen doen, dan nam ik twee weken vakantie op en was ik ergens in Spanje gaan schrijven. Zodat je je helemaal kan richten op het schrijven van je onderzoeksvoorstel. Een voorstel schrijven is ook een moment van bezinning. Dat is het voordeel van ERC: dat je de tijd neemt om je alleen bezig te houden met de wetenschap die je de komende jaren zou willen uitvoeren. Waar wil je naar toe de komende jaren? Waar word je enthousiast van? Het nadeel is dat alle topwetenschappers, inclusief potentiële Nobelprijswinnaars, je concurrenten zijn. Voor mij voelde dit dan ook als een Champions League-finale. De beurs is een bevestiging dat we goed bezig zijn.’
Als er tegenslagen zijn, dan moet je daar geen seconde minder om slapen.
Wat wil je meegeven aan jonge collega's die in jouw voetsporen willen treden?
‘Volg je hart, al is dat met mijn cardiovasculaire achtergrond makkelijk zeggen. Ik zie bij veel jonge mensen twijfel, over wat ze eigenlijk willen. Kijk niet meteen twintig jaar vooruit, maar doe wat je leuk vindt en bekijk je carrière stap voor stap. Er zijn veel aspecten waar je in het begin van je carrière nog geen weet van hebt. Besef dat het pad lang is en dat je te maken krijgt met aspecten waar je in het begin nog geen weet van hebt. De eindbestemming kan heel ergens anders liggen dan wat je eerder bedacht. Het is dan ook belangrijk om van de reis te genieten. Als er tegenslagen zijn, dan moet je daar geen seconde minder om slapen. Houd het interessant en relativeer, want er is altijd een oplossing en er komen altijd nieuwe mogelijkheden.’
Advanced human models of the heart to understand cardiovascular disease, Passier’s onderzoek samengevat
‘Het gebruik van humane pluripotente stamcellen is de basis van mijn onderzoek. Dat betekent dat je vanuit de stamcel elk celtype van het lichaam kan namaken. We zijn al jaren bezig met de vraag of we de verschillende cellen van het hart na kunnen maken, of we die bouwstenen kunnen vormen. Sinds 2007 is het mogelijk om lichaamscellen – van bijvoorbeeld de huid, maar ook van bloed of urine – te herprogrammeren naar zogenaamde geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPS cellen). Door iPS cellen van een patiënt met bijvoorbeeld een erfelijke hartziekte te gebruiken, kunnen we beter onderzoeken hoe en waarom hartziekte veroorzaakt wordt, zodat we de ziekte ook beter kunnen behandelen. In het onderzoek willen we van iPS-cellen hartcellen maken, waarin we bijvoorbeeld kunnen meten hoe ze samentrekken en of is er iets mis is ten opzichte van hartcellen, afkomstig van gezonde stamcellen. We creëren als het ware een patiënt in een schaaltje.’
‘We kunnen steeds meer met iPS-cellen. We zijn al in staat om cellen uit urine om te zetten naar een hartspiercel, dat is de actualiteit. Samen met andere technologieën willen we nu veel gerichter en nauwkeuriger meten wat er mis is met zieke cellen. We werken in dit project toe naar geavanceerde driedimensionale humane hartmodellen. We maken duizenden bolletjes per seconde waarin stamcellen zijn ingebracht die onder de juiste kweekomstandigheden structuren van het hart gaan vormen. Ook werken we ook toe naar een compleet minihartje met pompfunctie. Dit zijn complexe modellen die de verscheidenheid aan celtypen, organisatie en functie van het menselijk hart zoveel mogelijk nabootsen met het idee: hoe completer, hoe betrouwbaarder. Zo kunnen we ook de reactie op medicijnen testen en de ontwikkeling van een specifiek ziektemodel begrijpen. Zo werken we toe naar snellere, betrouwbaardere en proefdiervrije technologieën.’
Dit was het tweede interview in een tweeluik. Lees hier ons interview terug met universiteitshoogleraar vloeistoffysica Detlef Lohse.
