Tijdens het gesprek laat Jos de Smit niet één keer zijn electronische agenda los. Hij kantelt het ding, frummelt eraan, tipt eens op een toetsje. Soms bliept het apparaat terug. De oud-rector magnificus telt 59 lentes en is decaan bij TW, CT en TN. Waar zou hij blijven zonder dit externe geheugen?
'Goed organiseren kan geen kwaad', geeft hij toe. 'Het zijn toch echt drie verschillende banen.' Op maandag, dinsdag en donderdag zit de bestuurlijke veteraan bij Technische Natuurkunde, woensdag bij Toegepaste Wiskunde. De vrijdag reserveert hij voor Chemische Technologie.
Hoe voelt het om de machtigste man van de universiteit te zijn?
'Zo voelt het niet, want ik ben het niet. Het college van bestuur is de baas. En bovendien: hoe definieer je macht? Dit is een universiteit. En zoals u weet zitten de slimste mensen, de wetenschappers, daar het laagst in de bestuurlijke hiërarchie. Dus: macht is draagvlak. Formeel heb ik het hier en daar voor het zeggen, maar zonder steun van de mensen die ik vertegenwoordig kan ik niks.'
Maar de decanen vormen - samen met het college - het managementteam van de UT. U brengt in uw eentje een derde van de stemmen in.
'Jawel, maar eigenlijk zijn dat drie verschillende stemmen. Ik heb drie petten op. Dat maakt me eerder kwetsbaar dan machtig. Hoewel ik het niet verwacht, vraag ik me af wat er gebeurt als de belangen van die drie faculteiten strijdig raken. Dat lijkt me nogal lastig.'
Maar vooralsnog bestaat er een gemeenschappelijk belang: betere behuizing.
'Zeker. Met name Technische Natuurkunde en Chemische Technologie zitten ernstig verlegen om nieuwe faciliteiten. Het afblazen van het TEC-gebouw was een strop, zeker voor CT. De situatie is daar gespannen. De gebrekkige behuizing zet het experimentele onderzoek onder druk. Bovendien is het er onveilig.'
'Bij TN lijkt de nood iets minder hoog. Maar per jaar verdwijnen er substantiële bedragen in het oplappen van de zaak. Dat vind ik doodzonde. Voor Toegepaste Wiskunde geldt weer een ander verhaal. We moeten weg uit het TW/RC-gebouw omdat het college er alle maatschappijwetenschappen in wil onderbrengen.'
'Dat betekent dat een hele faculteit in portacabins verdwijnt. Daarna kunnen we gaan verhuizen naar een definitief onderkomen. Als enige faculteit moet TW twee keer verkassen, geen pretje dus. Ik zal ervoor ijveren dat de kosten gecompenseerd worden.'
Is dit de erfenis van Frits Schutte?
'Dat weet ik niet. In ieder geval wel van het vorige college. Maar er is een directeur Vastgoed aangesteld (Marien Florijn, red.). Ook komt er een klankbordgroep met mensen uit de hele instelling. We zullen zien.'
Gemiddeld anderhalve dag per baan is niet riant. Meer dan passen op de winkel zit er waarschijnlijk niet in.
'Dat ziet u verkeerd. Ik geloof niet zo in passen op de winkel. Als decaan teken je voor bepaalde verantwoordelijkheden. Die blijven even groot, ook al zit je er maar één dag per week.'
'Begrijp me goed, tijd en ruimte voor radicale veranderingen heb ik natuurlijk niet. Bovendien: bij CT ben ik net begonnen, ik ken die faculteit amper. Maar alle drie hebben ze zo hun specifieke problemen. Die verdienen adequate behandeling. En daar zet ik me voor in.'
Dit tripeldecanaat is een unicum in de UT-historie. We gunnen u de eer, maar waarom vraagt het college van bestuur één persoon in plaats van drie?
'Tsja, daar moet je voor bij het college zijn. Ik weet alleen dat bij TN de hoogleraren me hebben voorgedragen. Bij CT ben ik door het CvB gepara-chuteerd. Voor de opvolging van Wim van der Linden bleek niets geregeld. Ik vind dat het oude college daarin te kort is geschoten.'
Of het college heeft er op aangestuurd. Is tripeldecaan Jos de Smit niet de laatste der Mohicanen? Wie de opmerkingen over schools en institutes in de Hartslagnotitie goed leest, begrijpt dat de faculteiten hun langste tijd hebben gehad. Toch?
'Dat raakt aan de kern van de discussie. Dit college lijkt aan te sturen op een nieuwe bestuurlijke vorm, inderdaad met schools en institutes. Dat kan, alleen moet het college waken voor korte termijnpolitiek. Het programma voor zo'n institute loopt vijf jaar. Maar het opbouwen van een sterke leerstoelgroep duurt veel langer. Dat is een continu proces.'
Ik filosofeer zelf ook wel eens over een frisse start: stel je vergeet alles en begint helemaal opnieuw. Wat heeft een universiteit in essentie nodig?'
'Zelf kom ik dan uit op twee pijlers. De eerste: sterke wetenschappelijke disciplines, met als kerntaken onderwijs en onderzoek. Interdisciplinair onderzoek vind ik net zo belangrijk, maar de discipline is de basis. Zonder dat fundament blijf je nergens.'
'Twee is personeelsbeleid. De leerstoelen. Goede, jonge wetenschappers aantrekken, dat is de kunst. Ze omringen met uitstekende faciliteiten. Maar ook de relatie tussen onderzoek en onderwijs is een kwestie van personeelsbeleid.'
'En dat personeelsbeleid moet een plaats hebben, een plek. Ergens in de buurt van de disciplines natuurlijk.' Lachend: 'Ergo: je krijgt iets dat sterk zal lijken op wat we nu een faculteit noemen.'
Maar het zullen er minder worden. Bent u voor de clustering?
'Jazeker. Tien faculteiten hebben de UT te verkokerd gemaakt. Dit is een kleine universiteit, dus waarom zou je daar een eilandenrijk van maken? Ik vind vijf een mooi aantal. Minder mag ook, maar zeker niet meer.'
Waarom?
'Het bestuurt beter. Dat merk je nu al tijdens managementteamvergaderingen. Vroeger waren met z'n dertienen! Elk managementhandboek schrijft voor dat je niet meer dan vijf managers bijelkaar moet zetten. Anders ben je niet effectief.'
Maar misschien komt er zelfs een faculteit bij. Een medische faculteit.
'Dat wil de UT al decennialang. Het zou geweldig zijn. Daarvoor moeten we dan maar een uitzondering maken. Toen ik zelf rector magnificus was ('88-'92, red.), heb ik de groei van het aantal faculteiten een halt toe geroepen. We hebben destijds drie nieuwe studies opgestart, CT&M, TCW en BiT. Tot dan toe was het gebruikelijk om daaromheen ook meteen nieuwe faculteiten op te richten. Dat hebben we toen dus niet gedaan.'
Een warm voorstander voor clusteren dus. Heeft het college u een geheime opdracht gegeven?
'Nee hoor, helemaal niet. Ik hoef ze echt niet te bundelen of zo. Het CvB zat gewoon verlegen om een bestuurder. Ik loop al een tijdje mee, dus ik heb de ervaring. Ik ben gaarne bereid die in te zetten voor deze universiteit.'
U bent de enige die faculteiten onderling goed kan vergelijken. Verschillen en overeenkomsten?
'Ik wil een aardige overeenkomst noemen. Alle drie de faculteiten hebben een geslaagde verjongingskuur doorgemaakt. Bij TW was daar een tamelijk ingrijpende reorganisatie voor nodig. Maar die lijkt zonder al te veel onrust te verlopen.'
'Bij TN en ook CT zie ik tot mijn vreugde een generatie jonge veelbelovende wetenschappers opstaan. Mensen die nog groeien. Daar verwacht ik veel van. Dat is zo belangrijk voor een universiteit.'
Jos de Smit: ...ik loop al een tijdje mee, ik heb de ervaring...
