De Euregio's langs de Nederlands-Duitse grens moeten effectiever en democratischer opereren. Vooral in de gezondheidszorg, justitie, rampenbestrijding, afvalverwerking, ruimtelijke ordening en samenwerking van brandweerkorpsen komen maar weinig projecten van de grond. Verder blijken grensregio's en grensgemeenten vooral vanwege de Europese subsidiegelden uit het Interregprogramma lid te zijn van euregio's. Dat is de uitkomst van een onlangs afgesloten onderzoek aan de Universiteit Twente uitgevoerd door drs. C.H.G. Oude Veldhuis uit Oldenzaal. Zij studeerde hiermee cum laude af bij de faculteit Bestuurskunde. Oude Veldhuis is de vijftiende student sinds de oprichting van de faculteit Bestuurskunde in 1976 die de studie met dit predikaat afrondt.
Volgens het onderzoek kan het gebrek aan effectiviteit van de euregionale samenwerkingsverbanden bedreigend zijn voor de toekomstige samenwerking: de geldkraan met miljoenen ecu's uit Brussel zou wel eens dichtgedraaid kunnen worden. In dat geval kunnen de samenwerkende gemeenten, Kreisen en provincies overwegen hun financiële bijdragen aan de euregio's te stoppen en uit het samenwerkingsverband te treden. De introductie van het Europese Interregprogramma in 1989 was voor velen van hen namelijk de belangrijkste motivatie om op de grensoverschrijdende trein te stappen. De meeste euregio's beperken zich ook juist tot die activiteiten waarvoor Europese steun is te verwachten.
Toch is het niet alleen kommer en kwel in het Nederlands-Duitse grensgebied. Zo worden goede resultaten geboekt op het gebied van de infrastructuur en het toerisme. Alleen de Euregio Rijn-Maas-Noord blijft ver achter in haar activiteiten, ondanks het feit dat zij op gebieden als gezondheidszorg, landbouw, belastingen en sociale zekerheid, op zware problemen stuit. De Euregio Rij-Maas-Noord heeft een kleine, niet-formele organisatie, en de deelnemers aan dit samenwerkingsverband zijn niet van zins de samenwerking op een hoger plan te tillen. Opvallend is dat de Duitse partners positiever tegenover de resultaten van grensoverschrijdende samenwerking staan dan hun Nederlandse counterparts.
De problemen bij de euregio's worden deels veroorzaakt door onvoldoende medewerking van de nationale overheid en de grensregio's en grensgemeenten. De nationale overheid doet vaak te weinig om grensbelemmeringen op te heffen. De grensregio's en gemeenten hebben vaak problemen om hun onderlinge verschillen van belangen en opvattingen op te heffen. Zo is de aanleg van de 'B54 Neu' in Duitsland, die moet aansluiten op de Rijksweg 35 in de 'Euregio', ernstig vertraagd door protesterende Duitse omwonenden, en lopen de Duitse en de Nederlandse kant niet synchroon in hun opvattingen over een gezamenlijk drugsbeleid.
Onderzoekster Oude Veldhuis pleit voor een publiekrechtelijke status van alle euregio's omdat daarmee de effectiviteit en de democratische legitimiteit wordt gewaarborgd. De partners in de samenwerking zijn dan gebonden aan de besluiten van de euregio's. De Euregio Rijn-Waal is vooralsnog het enige grensoverschrijdend samenwerkingsverband dat zo'n status heeft. Alleen worden nog te weinig bevoegdheden door de traditionele overheden overgedragen aan de Euregio Rijn-Waal. Een publiekrechtelijke euregio verplicht de euregio's verder tot meer openbaarheid en verantwoording aan de burgers, iets wat tot nu toe zwaar onder de maat blijft. Tenslotte moeten euregio-raadsleden in de toekomst rechtstreeks door de burger gekozen kunnen worden, en horen maatschappelijke organisaties een medebeslissende stem in het euregionale debat te krijgen.
