Door grote geopolitieke verschuivingen en de steeds verdere ongevraagde integratie van AI dreigen Europese onderwijsinstellingen hun wetenschappelijke onafhankelijkheid te verliezen.
Daarom roepen hoogleraar bestuurskunde René Torenvlied en hoogleraar internetveiligheid Roland van Rijswijk-Deij met een petitie op om de UT digitaal veiliger te maken. Torenvlied ‘nam het vuur over’ van collega’s bij de Radboud Universiteit en Universiteit Utrecht. Andere initiatiefnemers waren Alexander van Deursen (BMS), Jeroen van der Ham-De Vos (EEMCS), Maurice van Keulen (EEMCS) en Ringo Ossewaarde (BMS). De petitie, door 231 UT’ers ondertekend, werd uitgereikt aan rector magnificus Tom Veldkamp. Die reageerde:
'Ik vind het goed en mooi dat dit sterkte signaal vanuit onze UT-community komt. Het is een heel herkenbaar probleem. Door de recente ontwikkelingen in de Verenigde Staten is de urgentie ervan alleen maar groter geworden. We kunnen dit het beste landelijk agenderen en een gemeenschappelijke aanpak opstellen. Ik wil dit in eerste instantie aankaarten bij UNL, zodat we samen kunnen werken aan concrete acties om onze afhankelijkheid van Big Tech te verkleinen.'
Toegang tot hooggevoelige kennis
De experts leggen uit dat de UT veel hoogwaardige kennis heeft, die in crisissituaties een technologisch voordeel zou bieden. Bijvoorbeeld op het gebied van chiptechnologie en telecommunicatie. Daar heeft de Amerikaanse overheid groot belang bij. Op clouddiensten als Microsofts OneDrive en de Drive van Google hebben deze bedrijven relatief makkelijk toegang tot alle informatie die daar opgeslagen ligt.
‘Daarom werk ik altijd in de officieel geautoriseerde SURF-drive en zet ik nooit gevoelige informatie op Google Drive. En ik gebruik een beveiligd Duits mailprogramma. Voor tekstverwerking kun je bijvoorbeeld prima in LibreOffice werken.’ Vertelt Van Rijswijk-Deij, via Microsoft Teams. Die ironie ontgaat hem niet. ‘Daar moeten we inderdaad zo snel mogelijk vanaf.’
Beperkte autonomie
Torenvlied vervolgt: ‘Wij maken ons grote zorgen. Deze Amerikaanse bedrijven kunnen desgevraagd zomaar privacygevoelige informatie doorspelen aan hun inlichtingendiensten, ondanks afspraken binnen Europa. Daarbij bieden ze een dienstenpakket dat je maar hebt te accepteren. Dat dwingt je om binnen hun kaders te werken en beperkt je autonomie. Hoogleraren cybersecurity luidden hier al eens eerder de noodklok over, maar daar is toen jammer genoeg niets mee gedaan.’
Kosten voor AI-integratie
Naast veiligheid wijzen Torenvlied en Van Rijswijk-Deij op toenemende kosten: ‘Microsoft integreert steeds meer AI-functionaliteiten in hun pakket. De ontwikkelkosten daarvoor verhalen ze op de licenties voor gebruikers. Stel dat je voor alle UT’ers een euro per maand extra moet gaan betalen. Hoeveel is dat in fte’s?’
Alternatieven
Volgens Van Rijswijk-Deij zijn er genoeg alternatieven. ‘Binnen de UT en andere hoger onderwijsinstellingen hebben we hele slimme IT’ers die prachtige oplossingen kunnen bouwen. We vergeten het vaak, maar Nederland en met name de UT loopt daarin voorop. Bovendien werken die al nauw samen via SURF (de ict-coöperatie van Nederlandse onderwijs- en onderzoekinstellingen, red.).’
Volgens Torenvlied is het niet meer vijf voor twaalf, ‘maar misschien al wel over twaalf.’ Er moet volgens hem nu actie worden ondernomen, ‘anders ben ik bang dat de realiteit ons inhaalt.’
