Minister Ritzen schrijft dit in een brief aan de Tweede Kamer. Uit onderzoek blijkt dat de gehele onderwijssector steeds meer geld uitgeeft aan wachtgeld. Het tekort (exclusief het hoger onderwijs) stijgt dit jaar met 79 miljoen gulden. Vorig jaar was er al een tekort van 98 miljoen. Ritzen wil juist dat de uitgaven eindelijk eens fors gaan dalen.
Het hoger onderwijs doet het relatief niet slecht. In het hbo is de stijging van de uitgaven dit jaar minder dan werd gevreesd, namelijk drie miljoen gulden. Tot november 1995 kwamen zo'n 1500 nieuwe mensen in het wachtgeld terecht (627 volledige banen, 66 meer dan in 1994), ondanks de verhoging van de malus in april van dit jaar, de boete die een hogeschool moet betalen als iemand wordt ontslagen. Wel denkt Ritzen dat er nog meer ontslagen waren gevallen zonder de noodmaatregel. Het aantal ontslagen hbo-werknemers dat werk vond, daalde in vergelijking met 1994 met zo'n 250 (100 volledige banen). In het hbo werken 30.000 mensen.
Als enige sector boeken de universiteiten aan het eind van dit jaar een daling van de uitgaven aan wachtgeld, schrijft Ritzen. Hij verwacht dat het om 10 miljoen gulden gaat. De universiteiten gaven vorig jaar 337 miljoen gulden uit aan uitkeringen. Een verklaring voor de daling heeft de minister niet. Ritzen is met de verenigingen van universiteiten en hogescholen, VSNU en Hbo-Raad, in overleg over hun wachtgeldregelingen. Doel is de vermindering van het aantal wachtgelders. De universiteiten verwachten dat zij dit jaar 65 miljoen gulden tekort komen op de uitkeringen. Elke universiteit moet zijn eigen tekort zien te dekken. De hogescholen verwachten in 1995 een gat van 60 miljoen. Dit wordt versleuteld over alle hogescholen.
Ritzen wil dat individuele hogescholen meer opdraaien voor hun eigen tekort. Ook vindt hij dat in het hbo elk ontslag door een onafhankelijk orgaan moet worden getoetst. De Hbo-Raad is daar niet tegen, aldus een woordvoerder. De Hbo-Raad verwacht overigens niet dat het aantal ontslagen door zo'n toets fors zal dalen. 'Er worden geen mensen onnodig de laan uitgestuurd', aldus de woordvoerder. Maar hogescholen zelf verdenken elkaar er juist van dat zij te makkelijk mensen ontslaan. Vooralsnog blijft de noodmaatregel die in april werd afgekondigd van kracht.
Universiteiten en hogescholen worden ook betrokken in een omvangrijk landelijk onderzoek naar de falende pogingen om het aantal wachtgelders te verminderen. Uit het onderzoek moet duidelijk worden wat hiervan de oorzaken zijn, en welke maatregelen wel kunnen werken. Er wordt onder meer gekeken naar de effectiviteit van de bonus/malus-regeling in het hbo. 'Het onderzoek mag niet eindigen met nieuwe vragen', aldus Ritzen. De conclusies worden in de tweede helft van 1997 bekendgemaakt. Zolang hij minister is probeert Ritzen al het aantal ontslagen omlaag te krijgen. Dat lukt echter niet. Het aantal uitkeringen blijft stijgen, terwijl steeds minder mensen met een uitkering weer een baan vinden.
