Waarom studeer je weer na al die jaren?
‘Ik ben niet je typische PhD-student, maar het heeft zo z’n voordelen. Ik kan m’n tijd nemen. In 1974 behaalde ik mijn master elektrotechniek en werd ik natuurkundeleraar. Dat vond ik erg leuk, maar één vraag bleef altijd in mijn achterhoofd hangen: “wat is technologie?”. Ik wilde antwoord hebben op die vraag en besloot een master Philosophy of Science and Technology te volgen hier. Al snel bleek dat antwoord geven onmogelijk is, wat het natuurlijk des te interessanter maakt.’
Waarom doe je onderzoek naar de VOC?
‘Mijn afstudeeronderzoek was gericht op innovatie en standaardisering van VOC-schepen in de 18e eeuw. Daarna vroeg professor Roberts (vakgroep STePS, red.) of ik bij haar vakgroep promotieonderzoek wilde doen. Mijn antwoord was: “Ik moet het eerst aan mijn vrouw, Lidy, vragen.”. Lidy vond het prima en nu – vijf jaar later – heb ik het onderzoek bijna afgerond.’
De werktitel van je thesis was ‘The Power of Ships and Societies’. Leg eens uit.
‘De uiteindelijke titel is: ‘Navigating through Technology’. Schepen navigeren door het hele verhaal, net zoals ze dat deden van Nederland naar Oost-Indië. Om schepen van het ene punt naar het andere te krijgen, moesten ze vertrouwen op technologie: een kompas, kaart, patronen in de sterren en lengte- en breedtegraden vaststellen. Schepen werden observatoria. Naast het gebruiken van technologie, produceerden ze ook technologie.’
Kun je daarvan een voorbeeld geven?
‘Zeelieden moesten uiteraard drinken onderweg. Drinkwater werd vervoerd in houten tanks. Zo had je al 100 ton water nodig om in Kaap de Goede Hoop te komen. Het water was waarschijnlijk al niet bepaald schoon om mee te beginnen, maar bedenk eens hoe het was na een paar maanden aan boord. De VOC bedacht een manier om hun eigen drinkwater aan boord te maken, door zeewater te gaan destilleren. Het werkte, maar al snel vroegen de kapiteins om de destilleermachines niet meer te gebruiken, uit angst voor muiterij.’
Wat was het hoofddoel van je onderzoek?
‘Ik wilde laten zien hoe technologie werd ontwikkeld, gebruikt, verbeterd en afgestoten door de VOC en haar werknemers. Het belangrijkste punt is dat je technologie niet zomaar voor lief kunt nemen. Technologie kan alleen slagen als je bereid bent het te accepteren. Ik heb me niet alleen gefocust op wat er gebeurde, maar richtte me vooral op waarom het gebeurde; welke onderhandelingen speelden op de achtergrond. Ja, het is geschiedenis, maar het vertelt je over processen die vandaag de dag nog steeds bestaan. Het verleden is niet afgesloten.’
Het volledige verhaal (in het Engels) kun je lezen in het juninummer van UT Nieuws Magazine, dat morgen uitkomt.
