De opgerolde spandoeken en ingeklapte protestborden die in de overvolle treinen richting Den Haag nog weggestopt zaten, worden vrijdagmiddag op het Malieveld enthousiast tevoorschijn getoverd. ‘Staken is zilver, lesgeven is goud’ staat op één ervan te lezen.
De ruim 40 duizend leraren, leerlingen, docenten en studenten die gehoor gaven aan de stakingsoproep van de Algemene Onderwijsbond en FNV Onderwijs en Onderzoek, lopen in grote stromen richting het grote podium, waar op dat moment een bandje optreedt.
Ondanks het slechte weer zijn alle onderwijslagen vertegenwoordigd bij de staking – van het primair onderwijs tot en met de universiteiten. Hoewel iedereen zijn eigen belangen en wensen heeft, staat er deze dag één ding voorop: het hele onderwijs staat onder druk en heeft dringend geld nodig. De vakbonden eisen een extra investering van 4 miljard euro voor alle sectoren samen.
Als het tussen de sporadische zonnestralen door toch even gaat regenen, zakken de toehoorders met hun schoenen nog verder weg in de modder. Maar het lijkt hun niet te deren. Iedereen voelt mee met de persoonlijke verhalen die op het podium worden verteld.
‘We hebben één gemeenschappelijk doel’, zegt Rens Bod, UvA-hoogleraar en aanjager van WOinActie. ‘Dat is de kwaliteit van het onderwijs’. Hij kan niet geloven dat een enkele hoogleraar soms verantwoordelijk is voor een collegezaal met duizend studenten. ‘Heeft het kabinet wel een hart voor onderwijs?’ Alleen het afschaffen van de bezuinigingen en extra investeringen kunnen het tij volgens hem keren.
‘Hoge werkdruk gaat ten koste van studenten’
Damian Trilling (35), docent communicatie aan de Universiteit van Amsterdam
‘Het lukt mij niet al mijn taken uit te voeren binnen de uren die ik krijg. Het is geen uitzondering dat ik ‘s avonds en in het weekend nog zit te werken. Moet ik de volgende dag college geven, dan kan ik die vaak pas ’s avonds voorbereiden, na het avondeten. Overdag heb ik afspraken, geef ik les, moet ik onderzoek doen, studenten en promovendi begeleiden en de administratie bijhouden. Dat past allemaal niet in acht uur. Die hoge werkdruk gaat ten koste van de studenten. Ik heb maar weinig tijd om tentamens goed na te kijken. Studenten krijgen daardoor alleen een cijfer, en geen feedback. Terwijl zij dat wel verwachten.
Er gaat vooral veel tijd zitten in het aanvragen van onderzoeksbeurzen, terwijl ik daar nauwelijks uren voor krijg. Dan ben ik maanden kwijt aan het regelen van de financiering, terwijl de slagingskans ontzettend klein is.
Ik heb het idee dat we in Den Haag niet echt worden gehoord. Er gebeurt niks. En het is niet alleen een probleem van het hoger onderwijs. In alle lagen van het onderwijs moeten minder mensen, meer werk verrichten. Dat moet breed worden aangekaart.’
‘Mijn dochter krijgt niet goed les’
Diana Wittendorp (41), docent biologie en medisch laboratoriumonderzoek aan de Hogeschool Leiden, en haar dochter
‘Ik staak om meerdere redenen. De eerste is de almaar toenemende werkdruk. Ben je ziek? Dan wordt de les verplaatst, maar ik word niet vervangen. Het is namelijk ontzettend moeilijk om docenten te vinden. Uiteindelijk moet je de les alsnog zelf geven, waardoor je weer minder tijd hebt voor je andere taken. Ziekte-uren worden op die manier niet uitbetaald. Als wij met voorstellen komen om de werkdruk te verlichten, dan horen we alleen maar dat er niet genoeg geld is. Ieder jaar komen er meer studenten, dat is natuurlijk gunstig. Maar tegelijkertijd komt er geen geld bij.
Ik staak ook voor mijn studenten. Zij hebben geen basisbeurs meer. Zij beginnen hun leven daardoor met een enorme studieschuld. Er is beloofd dat het geld in het hoger onderwijs zou worden geïnvesteerd, maar daar merk ik weinig van. De studenten krijgen zo een sigaar uit eigen doos.
Maar ik staak ook voor mijn eigen dochter. Als de juffen en meesters op haar school ziek zijn, worden de kinderen verdeeld over de andere klassen. Een groep van dertig leerlingen krijgt er dan nog eens vijf kinderen bij. Zo krijgt mijn dochter niet goed les.
Het kabinet zegt dat er geen geld is voor het onderwijs, maar er is geld genoeg. Hij besteedt het alleen niet aan het onderwijs of de zorg, maar aan het bedrijfsleven.’
‘Zonder feedback gaat onderwijskwaliteit omlaag’
Bernard van Dijk, docent aerodynamica en technische natuurkunde aan de Hogeschool van Amsterdam
‘Ik maak me druk om twee dingen: de hoge werkdruk en de grote hoeveelheid administratie. In het eerste jaar moet ik 3.500 verslagen nakijken. Wil ik dat goed doen en ook nog feedback geven, dan heb ik daar 1,5 uur per verslag voor nodig. Maar ik krijg er een half uur voor. Zonder goede feedback gaat de kwaliteit van het onderwijs omlaag.
‘Dan de administratie. Het evalueren van een vak kost veel tijd. Daar krijg ik geen uren voor. Al het werk dat ik daarin moet stoppen, gaat ten koste van het onderwijs. En de administratieve rompslomp wordt alleen maar erger. Daar maak ik mij echt zorgen over.
Hoewel ik het idee heb dat de politiek ons niet hoort, sta ik er toch wel vandaag. Ik wil mijn bijdrage blijven leveren.’
‘Een onderzoeksbeurs aanvragen kost ontzettend veel tijd’
Linda Bos (39), docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam
‘Het water staat aan onze lippen. Er is een groot tekort aan geld voor onderzoek. Het kost ontzettend veel tijd om beursaanvragen te schrijven. Gevolg is dat ik daarmee ben gestopt. Alleen als ik een redelijke kans van slagen heb, dan waag ik nog een poging. Dus geen hele boekwerken meer schrijven, hooguit een kort A4’tje. Dat is natuurlijk funest voor mijn carrière.
De tijdelijke contracten zijn bovendien hopeloos. Mensen worden continu aan het lijntje gehouden. En je hebt de hele tijd het gevoel dat je je moet blijven bewijzen. Dat maakt een hoop mensen bang. Zij zitten in de bloei van hun leven en willen zekerheid.
Ik heb er een hard hoofd in dat deze staking veel effect zal hebben. Den Haag luistert niet. Toch sta ik er maar weer.’
‘Ruimte voor eigenwaarde ontbreekt’
Noortje Bot (25), student aan de Universiteit voor Humanistiek
‘Voor mijn gevoel ligt de nadruk in het onderwijs te veel op meetbaarheid, output en efficiëntie. De kwaliteit van het onderwijs gaat hierdoor achteruit. Er is geen ruimte meer voor de eigenwaarde van student en docent.
Ik doe de master Humanistiek en haal tegelijkertijd mijn lesbevoegdheid. Aan de universiteit ligt er zo veel nadruk op publicaties en onderzoek doen, dat er bijna geen tijd overblijft voor onderwijs. Dat gaat ten koste van waardevol onderwijs, namelijk ruimte maken voor persoonsvorming, levensbeschouwing en de ontwikkeling van leerlingen en studenten. Jammer genoeg is dit allemaal niet meetbaar, en wordt er dus niet in geïnvesteerd.’
‘Achthonderd studenten in één collegezaal is geen uitzondering’
Maarten Heinemann (25), student en penningmeester LSVb
‘Er moet meer worden geïnvesteerd in onderwijs. Niet alleen voor de docenten, maar ook voor de studenten. Zij zien de kwaliteit verminderen. Massale colleges zijn geen uitzondering, met zo’n achthonderd studenten in één collegezaal. Studenten krijgen minder feedback en de begeleiding is ook niet optimaal.
Het is geen goed voorbeeld om te zien dat je docenten zo op hun tandvlees lopen. Ze moeten continu meerdere ballen in de lucht houden. Het onderwijs is vaak ondergeschikt aan het onderzoek dat zij moeten doen, waarbij ze elkaar bijna kapot concurreren. Dat zorgt voor een onveilige leeromgeving voor studenten. Er is nauwelijks ruimte om fouten te maken. Je kunt een tentamen of een werkstuk vaak wel overdoen, maar je hebt vaak alleen geen idee hoe. Zonder die feedback weet je niet wat je fout hebt gedaan. Ruimte voor een één op één gesprek is er niet.’
‘Studenten en docenten hebben geen puf meer’
Casper Fakhouri (21), pabo-student aan de Hogeschool Leiden
‘Ik zit in mijn eerste jaar van de pabo en ik heb zoveel te doen. Ik moet na mijn stage regelmatig tot laat nakijken en de administratie bijhouden. En dan moet ik mij ook nog voorbereiden om mijn eigen toetsen en stageopdrachten voor school te maken. Ik kom handen tekort, dus ik sta hier om meer handen te regelen in het onderwijs.
Niet alleen tijdens de stage heb ik last van de toegenomen werkdruk, ook op school merk ik dat docenten moeite hebben hun tijd goed te verdelen. Regelmatig is er een les gewijzigd of niet goed ingeroosterd. Studenten en docenten hebben er allebei de puf soms niet meer voor. Dat is heel frustrerend.
Tegelijkertijd is er weinig budget beschikbaar in het onderwijs. Zo krijg ik voor mijn stage op een basisschool in Haarlem geen stagevergoeding. Als er voor de docenten al te weinig geld is, dan voor mij al helemaal niet.’
‘De kinderen moeten het vooral goed hebben’
Auke van Nie (63), docent aan de lerarenopleiding natuurkunde van Inholland
‘Ik zie hoe hard mijn studenten moeten werken en hoeveel uren zij maken. Door het grote tekort aan natuurkundeleraren moeten zij nu al alleen voor de klas staan en hun eigen lessen voorbereiden. Op die manier hebben zij geen tijd meer om naar school te gaan en hun eigen studie af te maken. Het is oneerlijk dat zij al dat werk moeten doen en dan ook soms hun diploma niet halen.
Het overwerk gaat niet alleen ten koste van hun schoolwerk, maar ook van hun privéleven. De werkdruk is zo groot, dat een studente van mij laatst overspannen was. Zo sneu. Het is waanzinnig hoeveel contacturen wij in Nederland hebben in het voortgezet onderwijs, dat is een groot verschil met andere landen in Europa. Dat mag van mij fors naar beneden.
Natuurlijk ervaar ik zelf ook werkdruk. Het probleem in het hbo zit vooral in de interne procedures, maar ik maak mij meer druk over mijn studenten. Dat is een beetje docent eigen hè, de kinderen moeten het vooral goed hebben.’
