Wat houdt REDRESS, Revitalized Democracy for Resilient Societies, precies in?
‘Het staat voor het geven van een nieuwe impuls aan de democratie voor een veerkrachtige samenleving. REDRESS is een relatief groot project en gaat over thematiek die leeft, waar veel mensen een beeld bij hebben. Het is een consortium bestaande uit onderzoekers en maatschappelijke organisaties met interesse voor democratische innovatie. Eén van de aspecten is hoe nieuwe vormen van participatie van burgers de democratie kunnen versterken.'
Wat onderzoeken jullie de komende vijf jaar?
‘Het idee is om te kijken hoe hybride democratische innovaties bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen en het versterken van de band tussen burger en politiek. Bij zulke innovaties moet je denken combinaties van vormen van praten, zoals burgerfora, met stemmen, zoals bij referenda. Mocht er ergens een burgerforum komen, bijvoorbeeld over klimaat, dan lijkt het ons interessant om dat te monitoren, om te zien en te meten wat er dan allemaal gebeurt.’
Wie is er betrokken bij het project?
‘De UT, maar ook de universiteiten van Tilburg, Utrecht en Nijmegen en twee postdocs en vier assistenten in opleiding. Namens de UT is dat Jelle Turkenburg. Daarnaast zijn onder meer het Sociaal Cultureel Planbureau, de ministeries van Binnenlandse Zaken en Infrastructuur & Waterstaat en gemeenten betrokken.’
Is er iets mis met de democratie, dat zo’n project nodig is?
‘Er zijn analyses die dat aantonen en die geloof ik. De democratie staat onder druk. Dat zie je aan de opkomst van rechts-populistische partijen, die zich afzetten tegen ons stelsel, maar ook aan de opkomst van autoritaire leiders zoals Donald Trump en allerlei vormen van polarisatie. De opkomst bij Europese- en gemeenteraadsverkiezingen is ook laag. Een grote groep mensen heeft weinig vertrouwen in de politiek. Vertrouwen in de politiek is nooit koek en ei geweest, maar er zijn tekenen van aftakeling en dat is zorgelijk.’
Door onderzoek naar burgerfora en referenda hopen jullie daar wat aan te doen?
‘In onze eerste publicatie is aangetoond dat in Nederland een ruime meerderheid het idee van een burgerforum steunt. De politiek heeft vaak een houding van ‘laat beslissingen maken maar aan ons over’, maar burgers laten dat niet zo maar meer gebeuren. Die willen meer dan om de zoveel jaar een stemvakje inkleuren. De kern van dit project is daar nieuw onderzoek naar doen. De overheid moet die kennis benutten en daar ook echt wat mee doen. Onze ambitie rijkt verder dan alleen een paper schrijven voor een wetenschappelijk tijdschrift. Daarnaast hoop ik vooral dat Jelle een prachtig proefschrift schrijft, maar daar heb ik alle vertrouwen in.’
Is het pleiten voor referenda iets voor de wetenschap? Is dat juist niet heel politiek?
‘Het is niet zo dat wij voor referenda of burgerfora pleiten, maar we willen onderzoeken of die de democratie ten goede kunnen komen in slimme combinaties. Zowel aan referenda als aan burgerfora zitten voor- en nadelen. De mening in de politiek over referenda verandert ook constant. GroenLinks was altijd voor, maar heeft het uit het programma gehaald. Johan Remkes (VVD) is voor, terwijl de VVD niet zo happig is op een referendum. Opvallend genoeg was de roep om een referendum eerder vooral iets vanuit hoger opgeleiden. Tegenwoordig willen vooral praktisch geschoolde mensen een referendum. Wat daarbij een rol speelt, is dat je dertig jaar terug nog geen populistische partijen had.’
