Hiska Bakker van Studium Generale leidde de lezing met een knipoog in voor de aanwezige studenten. ‘Aangezien Mark Rutte al twaalf jaar premier is, hebben jullie waarschijnlijk geen actieve herinnering meer aan een andere premier.’ Een kleine honderd mensen bezochten de lezing fysiek en ook online luisterden geïnteresseerden mee naar wat Sitalsing vertelde.
Jappenkamp
De Volkskrant-columniste deelde haar verhaal net als de premier tijdens debatten op in ‘blokjes’. Hoe hij van een worstelende politicus veranderde in de (bijna) langstzittende premier. Ze belichtte eerst Rutte’s loodzware familiegeschiedenis. Over zijn vader die in een Jappenkamp zat en de kille ontvangst van de familie in Nederland die daarop volgde. Rutte’s vader overleed toen de jongste zoon van het gezin 21 was. Rutte’s broer overleed jong aan aids. ‘De premier spreekt altijd met heel veel warmte over zijn gezin. Een trouw en hecht gezin. Hij kan ook heel boos worden als de pers bijvoorbeeld te dicht bij het gezin komt.’
Sitalsing belichtte ook de herkenbare stijl van de premier, samenvattend in de term ‘meeveren’. ‘Daar is hij een meester in en zo lost hij problemen op. Dat kon hij bij de JOVD, de jongerenbeweging van de VVD, al als geen ander. Als de JOVD in Rotterdam anders over iets dacht dan Den Haag, dan ging Rutte bij beide langs. Koffie drinken en beide groepen gelijk geven. Typisch Rutte.’
Als Sitalsing iemand moet noemen die van belang is geweest in de carrière van Rutte, dan is het Ivo Opstelten. Die zag een jonge Rutte spreken en wist het gelijk: dat wordt hem. ‘Hij zag hem met zoveel souplesse spreken. Opstelten heeft altijd achter Rutte gestaan binnen de VVD en Rutte is altijd loyaal naar hem geweest. Hij geldt als een anker voor Rutte.’
Geen Dreft in huize Rutte
Aanvankelijk leek het alsof Rutte niet voor de politiek, maar voor het bedrijfsleven koos. Hij solliciteerde bij Shell, maar werd aangenomen bij Unilever. Sitalsing: ‘Rutte is gehecht aan bepaalde gewoonten. Daar zijn talrijke anekdotes over. Hij gebruikt bijvoorbeeld alleen producten van Unilever. Hij wil geen afwasmiddel van Dreft in huis. Die fles staat niet lekker op zijn aanrecht. Glorix vindt hij daarentegen weer een geweldig product.’
Nog een anekdote. ‘Hij bezocht zijn moeder altijd op zondag in zijn Saab. Als hij de deur dan op slot draaide, controleerde hij alle vier de deuren, of ze wel echt op slot zaten.’
Strijd met Verdonk
De columniste las tijdens de lezing regelmatig stukjes voor uit haar boek dat ze in 2016 uitbracht over Rutte. Zo nam ze de aanwezigen mee naar de beginjaren van Rutte, toen hij als staatssecretaris sociale zaken betrokken was bij de hervorming van de bijstand. Zijn eerste affaire: toen hij Somaliërs extra liet controleren op fraude. En zijn strijd met Rita Verdonk om het leiderschap binnen de partij, die hij nipt won.
Als het gaat om de methode van de premier omschrijft Sitalsing zijn lach als een antitankwapen. ‘Zijn charme is zijn kracht, het weglachen en sfeer maken, al werkt dat bij Sigrid Kaag totaal niet. Hij onthoudt ook verjaardagen en absurde details, dat voelt persoonlijk voor anderen. En let eens op zijn wenkbrauwen als hij praat. Die staan vaak heel hoog. Dat is zijn ‘echt waar-stand’, waarmee hij wil zeggen: ‘Geloof me nou!’
Niet alleen de wenkbrauwen, ook het formele taalgebruik van Rutte in debatten valt op, volgens Sitalsing. ‘Dan heeft hij het moeilijk. Dan begint hij opeens over kaders, maar timing en punten scoren in debatten is zijn ding. Daar is hij een meester in. Meestal is zijn taalgebruik glashelder.’
Verkleinwoorden als een bootje en een steigertje als het om miljoenenbedragen voor het Koninklijk Huis gaat, terroristen op bijna sprookjesachtige wijze ‘griezels’ noemen, zich weghouden van voor hem lastige onderwerpen als zwarte piet, culturen en de Islam. Het eeuwige fietsen met een appeltje. Sitalsing bleef de lezing verrijken met typerende anekdotes. Ook nam ze uitgebreid de tijd om in te gaan op enkele vragen – veel inleiding, weinig vraag – uit het publiek. Waarom ze denkt dat Rutte al zolang premier is en het erop lijkt dat hij nooit meer iets anders wil doen? ‘Ik denk omdat hij het ‘baantje’ oprecht hartstikke leuk vindt.’ En nog een voorspelling: ‘Ik denk niet dat Rutte ooit nog wegkomt met ‘ergens geen actieve herinnering aan hebben’.
