Onderzoekers, activisten, vakbonden, studenten, bestuurders, politieke partijen… Ze maken zich allemaal zorgen over de enorme bezuinigingen op hoger onderwijs en onderzoek die het kabinet heeft aangekondigd. Het gaat om ongeveer een miljard euro.
Ze komen deze maandagochtend naar de ‘Alternatieve opening’ van het nieuwe studiejaar die vakbond AOb heeft verzorgd. Er staan kraampjes met water, koffie, folders en petjes. Naast een kleine verhoging staan grote speakers.
Rood vierkant
De langstudeerboete, de bezuinigingen op onderzoek, de inperking van internationalisering… de aanwezigen vinden het allemaal verkeerd. Voor het podium wordt een groot rood vierkant uitgerold, een wereldwijd symbool van activisme tegen de problemen in de wetenschap.
De sprekers op het podium kiezen hun eigen bewoordingen en leggen hun eigen nadruk. Postdocs hekelen bijvoorbeeld de hoge werkdruk en de vele tijdelijke contracten: de problemen zullen door de bezuinigingen alleen maar erger worden. Een internationale onderzoeker schetst de voordelen van internationalisering.
De Landelijke Studentenvakbond richt de pijlen vooral op de langstudeerboete voor studenten die te lang over hun opleiding doen. Deze boete treft juist studenten die het toch al moeilijk hebben en maakt studeren weer iets voor de elite, betoogt voorzitter Abdelkader Karbache. 'Geen wonder dat het plan in geen enkel verkiezingsprogramma stond, want dit plan is gewoon te belachelijk om op te schrijven.'
Ook voorzitter Maurice Limmen van de Vereniging Hogescholen bekritiseert in felle bewoordingen de langstudeerboete. Alleen al de aankondiging ervan berokkent volgens hem schade. Hij zegt dat hij eerstejaars studenten heeft gesproken die nu voor een tweejarige ad-opleiding hebben gekozen omdat ze een vierjarige opleiding door die boete niet aandurfden.
Milde woorden
De enige die – naast fundamentele kritiek – ook nog een paar milde woorden voor het kabinet over heeft, is voorzitter Caspar van den Berg van universiteitenvereniging UNL. Volgens hem wil het kabinet een concurrerende economie, goede zorg en een weerbare samenleving: 'Dat zijn allemaal zaken waar goed opgeleide jongeren en wetenschappelijk onderzoek onmisbaar voor zijn.'
Van den Berg is ook senator voor regeringspartij VVD en schreef mee aan het verkiezingsprogramma. Volgens hem gaat het om 'desastreuze bezuinigingen' en hij overweegt zelfs juridische stappen, maar zijn eigen partij is medeverantwoordelijk en straks moet hij erover stemmen in de Eerste Kamer.
Is het niet moeilijk om te zeggen: enerzijds ben ik het hier helemaal niet mee eens, anderzijds steun ik mijn partij? 'Nee, ik vind dat niet moeilijk', zegt hij desgevraagd, 'omdat het gaat over plannen die nog uitgewerkt moeten worden. Er staat nog niks zwart op wit, er is nog niks besloten. Alle ruimte die er nu is om de schade te beperken, zal ik ten volle pakken.'
Pro-Palestijns
Het andere uiterste is de activist die op het podium namens het pro-Palestijnse encampment in Utrecht spreekt. Bestuurders zijn degenen die de politie op demonstrerende studenten afsturen en dus, zegt hij, capituleren die bestuurders voor de wil van extreemrechts en doen ze wat het kabinet wil: studenten de mond snoeren die voor een betere wereld strijden. Volgens hem gebruikt het kabinet zulke aanvaringen tussen studenten en de colleges van bestuur om verkiezingen te winnen.
Hij krijgt veel bijval van de aanwezige activisten. Gaza speelt zeker geen hoofdrol in dit protest tegen de bezuinigingen – de bestuurders hebben het er niet over en de meeste onderzoekers en vakbondssprekers ook niet – maar iemand houdt wel een protestbordje omhoog met daarop de omstreden leuze ‘From the river to the sea’.
Staken
Over de bezuinigingen is iedereen het eens: die moeten van tafel. Maar hoe krijg je dat voor elkaar? De universiteiten hebben al juridische stappen aangekondigd tegen een deel van de plannen, maar UvA-hoogleraar Rens Bod (WOinActie) heeft een ander idee: staken. Het idee wordt met gejuich ontvangen.
Staken hielp in Schotland ook, houdt hij de toehoorders voor. Daar wilden studenten en docenten, met steun van hun bestuurders, staken aan het einde van het studiejaar, zodat geen enkele student zou kunnen afstuderen. De regering ging uiteindelijk door de knieën. Zo moet het in Nederland ook, vindt hij. Wat hem betreft komt er een goed uitgekiende staking die zoveel mogelijk overhoop gooit. 'Staken! Staken!'
Maurice Limmen van de Vereniging Hogescholen hoort het aan, maar staat niet te trappelen. 'Volgens mij speelt dat meer in de wereld van het wetenschappelijk onderwijs', glimlacht hij. 'Ik laat dat maar even aan de collega’s daar.'
Betrokken
Twee buitenlandse docenten van de Universiteit Leiden zijn met grote kartonnen protestborden aanwezig bij het protest. De een is hier vier jaar geleden naartoe gekomen en heeft een Nederlandse partner, de ander woont hier al acht jaar. Ze werken aan de letterenfaculteit en zijn lecturer en assistant professor. 'Ik woon hier, dus voel ik me ook betrokken bij de politieke ontwikkelingen. Als ik mijn stem niet kan laten horen in het stemhokje, dan kom ik naar bijeenkomsten als deze.'
De grote afwezige is minister Eppo Bruins (NSC). Die brengt in Rotterdam een bezoek aan mbo-instelling Albeda, de Hogeschool Rotterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Na het protest haasten enkele bestuurders zich die kant op.
