De bezuinigingen zijn niet zijn idee, benadrukte de nieuwe minister van Onderwijs afgelopen maandag herhaaldelijk. Sterker, hij vindt ze 'lelijk' en 'pijnlijk'. Maar juist omdat hij weet hoe pijnlijk ze kunnen zijn, is hij de juiste man op de juiste plaats om ervoor te zorgen dat de schade beperkt blijft, verwacht Bruins.
'Ik hoop dat men met enige genade zal terugkijken en zal zeggen: hij heeft wel zijn best gedaan.' Met die opmerking krijgt Bruins een morrend publiek op de Erasmus Universiteit Rotterdam toch nog een beetje op zijn hand.
Hol van de leeuw
Tijdens de opening van het academisch jaar toog de minister naar het hol van de leeuw. En hij kreeg op de Erasmus Universiteit wat hij kon verwachten: de ene na de andere oproep om niet te bezuinigen. Die bezuinigingen zijn penny wise, pound foolish, zei Annelien Bredenoord, rector van de Erasmus Universiteit, tegen de minister, die op de eerste rij aandachtig luisterde.
Als je de wetenschappen als een soort Jengatoren ziet, legde ze uit, haalt dit kabinet er allemaal cruciale stenen uit, die de toren ernstig aan het wankelen brengen: minder internationale studenten en minder geld voor jonge wetenschappers zal leiden tot minder innovatie en minder economische groei.
Ook scheidend collegevoorzitter Ed Brinksma maakte zijn ongenoegen kenbaar. 'Ik roep de minister op om terug te keren van deze heilloze weg. Door ons achter de dijken terug te trekken worden we juist alleen maar meer een speelbal van internationale bewegingen.'
'Niet stukmaken'
De minister was diezelfde middag ook al bij de Hogeschool Rotterdam geweest, waar hij tien studenten van de lerarenopleidingen sprak. Aan het eind van de sessie drukt een student hem op het hart om niet te bezuinigen. Daarop reageert Bruins gelijk: 'De bezuinigingen zijn ook best lelijk. Maar ik knok om ervoor te zorgen dat we de waardevolle dingen niet stukmaken.'
Een medewerker van de hogeschool vond dat maar vreemd. Zodra de minister was opgestapt zei ze tegen de studenten: 'Dat is toch raar, dat hij nu gewoon doet alsof hij niet verantwoordelijk is voor die bezuinigingen? Het klinkt heel aardig, maar hij heeft zelf zijn handtekening eronder gezet.'
Bruins probeert inderdaad zijn verantwoordelijkheid voor hard beleid te combineren met een boodschap van hoop en strijdvaardigheid. Hij had het filmpje van die Jengatoren al gezien, zei hij op het podium van de Erasmus Universiteit. 'Ik wil niet de minister zijn die het laatste blokje eruit trekt.'
'Niet onberoerd gelaten'
Neemt hij afstand van zijn eigen bezuinigingen? Bruins was er niet bij toen PVV, NSC, VVD en BBB over het hoofdlijnenakkoord onderhandelden. Maar, zegt hij achteraf tegen het HOP, 'ik kan me niet van de bezuinigingen distantiëren. Ik heb ja gezegd tegen het hoofdlijnenakkoord en ik zal ze moeten doorvoeren. Maar ik ben nu in gesprek met UNL en VH en andere partijen en met het kabinet over de vraag hoe we dat zo verstandig mogelijk kunnen doen.'
Bruins benadrukt hoe 'pijnlijk' hij het korten op de sectorplannen vindt. De maatregel kan volgens de universiteiten 1.200 banen kosten. 'Dat heeft me niet onberoerd gelaten.' Ook de langstudeerboete 'is echt wel een lelijke maatregel' die mogelijk nu al studenten in onzekerheid brengt. Maar onderaan de streep geldt: de financiële paragraaf van het hoofdlijnenakkoord is leidend.
Waarom zou hij hier zijn vingers dan aan willen branden? Tijdens de jaaropening legt hij uit dat hij verantwoordelijkheid wil nemen op dit moeilijke moment. Juist nu heeft Nederland een minister nodig die weet hoe waardevol onderwijs, cultuur en wetenschappen zijn, zegt Bruins. 'Iemand die weet hoe we wat waardevol is kunnen behouden.' Hij gaat ervoor knokken, zegt hij nog maar eens.
'een mokerslag'
Bij de start van het nieuwe studiejaar namen veel bestuurders het nieuwe kabinet op de korrel. 'Vreemd, kwalijk en raar', noemde collegevoorzitter Anton Pijpers van de Universiteit Utrecht de bezuinigingen op hoger onderwijs en onderzoek. 'Een mokerslag.'
Aan de Universiteit van Amsterdam sprak collegevoorzitter Edith Hooge van 'de grootste en meest roekeloze bezuinigingen op het hoger onderwijs sinds decennia, te midden van een guur anti-intellectueel klimaat in Nederland én daarbuiten.'
In het hbo klonken soortgelijke geluiden. Saxion-voorzitter Anka Mulder bekritiseert dinsdagmiddag onder meer de langstudeerboete. 'Veel hbo-studenten zijn zeventien als ze beginnen. Niet zo vreemd dat je op die leeftijd misschien niet direct de juiste studiekeuze maakt. Sommigen zijn mantelzorger en hebben daarom extra tijd nodig. Of ze zijn topsporter.'
Sarah Wilton-Wels noemt de langstudeerboete 'onverwacht, ondoordacht en onuitvoerbaar'. Sommige bestuurders roepen op tot actie. 'We moeten onszelf laten horen', vond scheidend bestuursvoorzitter Jacomine Ravensbergen van Avans.
