De laureaten zijn Victor Ambros and Gary Ruvkun, die een bepaald soort moleculen in lichaamscellen hebben blootgelegd: kleine stukjes RNA, die de aanmaak van eiwitten reguleren.
Het gaat om een nieuw en onverwacht mechanisme, zegt het Nobelprijscomité, dat onder meer inzicht biedt in het ontstaan van kankercellen. Bij deze cellen gaat er vaak iets verkeerd met het micro-RNA.
Boodschappers bijsturen
Het DNA in de celkern bevat de code van erfelijke eigenschappen van mensen (en andere levende wezens). Een interessante vraag is hoe deze code wordt afgelezen. Dat gebeurt met messenger-RNA, een ‘boodschapper’ die de code als het ware vertaalt en meeneemt naar de rest van de cel om de aanmaak van bepaalde eiwitten te starten.
Maar je hebt niet altijd de hele code nodig: een darmcel doet iets anders dan pakweg een huidcel of levercel. Het ontdekte micro-RNA reguleert welke stukjes messenger-RNA aan de slag kunnen of hoeveel eiwit er mag worden aangemaakt.
Het gaat echt om een prijs voor de fysiologie, zegt het comité. Een geneeskundige toepassing is nog ver weg. Het heeft bijvoorbeeld niets te maken met de ontwikkeling van covid-vaccins op basis van mRNA, die het Nobelcomité vorig jaar in het zonnetje zette.
Het eerste micro-RNA werd in 1993 ontdekt, maar pas zeven jaar later werd er een tweede gevonden. Toen kwam deze tak van onderzoek tot bloei en leek de komst van een nieuwe soort geneeskunde (micro-RNA-therapie) nabij.
Medaille
De winnaars delen samen 11 miljoen Zweedse kronen, omgerekend 967 duizend euro. Daarnaast ontvangen ze een oorkonde en een gouden medaille met het gezicht van Alfred Nobel erop.
Twee Nederlanders wonnen ooit de Nobelprijs voor de fysiologie of geneeskunde. De eerste was Christiaan Eijkman in 1929 voor zijn onderzoek naar vitamines. In 1973 kreeg Niko Tinbergen de prijs voor zijn onderzoek naar het gedrag van sociale dieren zoals bijen en vogels.
