Minister Eppo Bruins wil de komst van buitenlandse studenten beperken. Hij geeft hun de schuld van de woningnood onder studenten, de overvolle collegezalen en de werkdruk van docenten.
De simpelste oplossing: minder Engelstalig onderwijs. Als opleidingen in principe in het Nederlands lesgeven, afgezien van bijvoorbeeld een paar gastcolleges, zullen buitenlandse studenten hier minder snel naartoe komen. Het zou ook de Nederlandse taalvaardigheid van studenten verbeteren.
Vrijwel alle anderstalige bacheloropleidingen worden onderworpen aan een toets. Als ze niet aan de criteria voldoen, moeten ze overstappen op het Nederlands. Dat was overigens een voorstel van het vorige kabinet, dat Bruins overneemt.
Sowieso bezuinigen
Maar Bruins wil strenger zijn dan de vorige minister, blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer. Dat moet ook wel: hij wil 293 miljoen euro bezuinigen op de komst van internationale studenten.
Daar moeten de universiteiten en hogescholen bovendien zelf aan meewerken, vindt hij. De bezuinigingen gaan hoe dan ook door. Als de maatregelen en ‘zelfregie’ niet genoeg effect hebben, is er minder geld per student, dreigt hij.
Uitzonderingen
Er blijven uitzonderingen mogelijk. Talenopleidingen hoeven bijvoorbeeld de toets niet te doorstaan. Een opleiding mag ook Engelstalig zijn als dat goed is voor een krimpregio (waar universiteiten en hogescholen weinig studenten trekken) of bij grote tekorten op de arbeidsmarkt.
Maar Bruins wil het moeilijker maken om een beroep te doen op het ‘internationale karakter’ van opleidingen en een vierde reden (‘dit is de enige opleiding, dus die moet in het Engels’) krijgt wat hem betreft ook minder snel gehoor. Anders wordt de uitzondering al snel de regel, vreest hij.
Masters, bestuurstaal
De toets is alleen op bacheloropleidingen gericht, maar dat is ‘geenszins een vrijbrief voor de masters’, schrijft Bruins. ‘Ik ga hierover in gesprek met de instellingen en blijf het aanbod in de master monitoren.’
Ook de bestuurstaal aan universiteiten en hogescholen moet het Nederlands zijn, vindt hij. Sommige instellingen waren op het Engels overgestapt om hun internationale medewerkers en studenten erbij te betrekken of ook buitenlandse bestuurders te kunnen werven. Daar komt wat hem betreft een einde aan, tweetalige uitzonderingen daargelaten.
Studiefinanciering
Bruins vindt het ‘onwenselijk’ dat Europese studenten hier studiefinanciering krijgen en na hun opleiding weer vertrekken zonder dat ze hier een bijdrage aan de samenleving en economie hebben geleverd.
Maar onwenselijk of niet, hij kan er niet meteen iets aan doen. Binnen Europa is er immers vrij verkeer van personen. Het kabinet wil in de EU medestanders zoeken om iets aan deze regels te veranderen, maar het is een proces van ‘lange adem’ en de uitkomst is ‘zeer onzeker’.
Reactie hbo
Het kabinet wekt ten onrechte de indruk dat het Nederlands in het hbo onder druk staat, reageert de Vereniging Hogescholen. ‘Het Nederlands ís al de norm in het hbo’, zegt voorzitter Maurice Limmen.
Volgens hem is 92 procent van de hbo-opleidingen in het Nederlands. Het aandeel internationale studenten is al jarenlang zo’n 8 procent en de hogescholen hebben bovendien afgesproken om dat zo te houden. ‘De minister schiet met een kanon op een mug, waarbij nodeloos veel kapotgaat,’ zegt Limmen. In elk geval zouden de huidige opleidingen buiten schot moeten blijven, vinden de hogescholen.
Universiteiten
‘Deze brief is een botte bijl die inhakt op de internationalisering’, zegt woordvoerder Ruben Puylaert van universiteitenvereniging UNL. ‘De minister heeft een bezuiniging van 293 miljoen euro gepland en dat komt neer op ongeveer de helft van alle internationale bachelorstudenten in het hbo en wo.’
Hij vraagt zich af hoe zorgvuldig de toets voor de onderwijstaal van bacheloropleidingen kan zijn, als de uitkomst (minder studenten) al vaststaat. Het verandert de inzet van het wetsvoorstel, dat het vorige kabinet indiende. ‘Wij maken ons grote zorgen’, zegt Puylaert. ‘Het vergt wat ons betreft een nieuwe toetsing door de Raad van State.’
Overigens pleiten de universiteiten al jarenlang voor meer mogelijkheden om de toestroom van buitenlandse studenten in goede banen te leiden. Ze wilden bijvoorbeeld een numerus fixus op Engelstalige trajecten kunnen invoeren. Het idee is dat het Nederlandstalige traject dan open blijft voor Nederlandse studenten en dat zij niet verdrongen worden door concurrenten uit de rest van de wereld. Deze mogelijkheid staat inmiddels in de wet en kan vanaf 2026 worden toegepast.
Onderbouwing
De precieze bezuiniging zelf (waarom 293 miljoen euro, en niet 100 miljoen meer of minder?) krijgt nog steeds geen onderbouwing van de minister. Hij heeft nu eenmaal de opdracht te bezuinigen en voert deze opdracht uit.
Het laatste woord is er nog niet over gezegd. De Tweede Kamer heeft allerlei vragen gesteld en de antwoorden beslaan meer dan honderd pagina’s.
