Waarom hielpen de drie christelijke partijen en JA21 het kabinet uit de brand? Ze konden de schade beperken, was hun eigen verhaal. Ze deden het met tegenzin, maar nu konden ze tenminste een paar bezuinigingen terugdraaien. ‘CDA en CU hebben een sterke bestuurlijke reflex’, duidde NRC.
De linkse partijen waren verbaasd. Ze hadden toch de macht om al die bezuinigingen in de Eerste Kamer tegen te houden? Maar één ding komt niet of nauwelijks naar voren: dat de christelijke partijen zelf ook op het hoger onderwijs wilden bezuinigen. En dan met name het CDA.
Dat bleek in de aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer uit de doorrekening van hun plannen door het Centraal Planbureau (CPB).
CDA
Het CDA wilde onder meer de starters- en stimuleringsbeurzen wegbezuinigen. Dat zou 500 miljoen euro schelen, stond in de CPB-doorrekening. Ook wilde de partij 400 miljoen euro besparen door bacheloropleidingen weer Nederlandstalig te maken: buitenlandse studenten zouden dan wegblijven.
In het hoger onderwijs wilde het CDA de bekostiging stabieler maken, maar dat zou gepaard gaan met een bezuiniging van 200 miljoen euro. Er stonden hier en daar wat uitgaven tegenover, bijvoorbeeld aan mbo- en hbo-opleidingen in de krimpregio’s, maar de rode lijn is toch: bezuinigen. In het hele onderwijs kwam het neer op een miljard.
ChristenUnie
De ChristenUnie wilde 100 miljoen euro extra aan het onderwijs uitgeven, maar niet aan het hoger onderwijs. Bacheloropleidingen moesten weer in het Nederlands, met uitzondering van de technische universiteiten. Dit zou 200 miljoen euro besparen, was de rekensom.
In het verkiezingsprogramma stond wel: ‘Investeringen in wetenschap en onderzoek zijn nodig als we ons als land willen blijven ontwikkelen.’ Maar het leek geen halszaak: in de doorrekening werd er geen geld voor uitgetrokken.
SGP
Ook de staatkundig gereformeerde politici wilden de Nederlandse taal verplicht stellen in de bachelors, à 400 miljoen euro. Het mbo moest erop vooruitgaan. Alles bij elkaar zou de SGP niet bezuinigen op onderwijs, maar wél op hoger onderwijs.
JA21
Misschien gaat ‘de schade beperken’ nog het meest op voor JA21. De partij wilde wel de ‘enorme groei van het aantal internationale studenten een halt toeroepen’ vanwege de kamernood onder studenten. De partij staat op dat punt dichter bij het kabinet dan bij de meeste linkse oppositiepartijen. Maar daarnaast wilde JA21 juist 900 miljoen euro investeren in het onderwijs. Het hoger onderwijs zou er een miljard bij krijgen. Voor hogere lonen in het hele onderwijs, inclusief hbo en wo, was nog eens een half miljard gereserveerd.
‘We repareren nu een lelijke begroting, maar er blijft nog veel lelijks op staan’, zei Joost Eerdmans in de Tweede Kamer. ‘Het is dus geen begroting waar JA21 blij mee is. We zullen er alleen niet meer voor gaan liggen.’
Eerste Kamer
Met zijn drie Senaatszetels was JA21 niet per se nodig voor een deal. In de Eerste Kamer hebben de regeringspartijen bij elkaar 30 zetels, zodat er nog acht nodig zijn voor een meerderheid. In principe zouden CDA (6 zetels), SGP (2 zetels) en ChristenUnie (3 zetels) het samen kunnen rooien.
D66 zag dit natuurlijk ook. Deze partij nam het initiatief voor de onderhandelingen en hoopte met een ‘monsterverbond’ van vijf partijen 1,3 miljard euro aan bezuinigingen terug te draaien. D66 is uiteindelijk uit de onderhandelingen gestapt toen de coalitiepartijen daar niet mee akkoord gingen.
De christelijke partijen bleven aan tafel, want die vonden bezuinigingen op hoger onderwijs en onderzoek kennelijk niet zo gek. Vooral het CDA niet.
