De hoogste bestuursrechter heeft zojuist uitspraak gedaan in een zaak van een voormalige promovendus tegen Wageningen Universiteit. De Griekse onderzoeker Kostas P. verkreeg de doctorstitel in 2017, maar twee jaar later trok de universiteit de titel in.
P. promoveerde op een geschiedkundig proefschrift over de samenhang tussen klimaatverandering, armoede en misdaad, maar volgens zijn collega’s heeft hij allerlei data en citaten verzonnen. Het leidde tot een jarenlange procedure.
Net als doping
Er is geen officiële regeling voor het intrekken van een doctorstitel, dus de vraag was of het mocht. Kun je een wetenschapsfraudeur de doctorstitel ontnemen, zoals je in de topsport de overwinningen van een dopingzondaar schrapt?
De rechter vindt van wel. Het proefschrift is immers bedoeld als ‘proeve van bekwaamheid tot het zelfstandig beoefenen van de wetenschap’. Als er achteraf sprake blijkt van wetenschapsfraude, dan heeft de promovendus dus niet aan de eisen voldaan en mag de universiteit de doctorstitel terugtrekken.
Zijn begeleiders hadden eerder aan de bel moeten trekken, wierp de promovendus tegen. Zij hebben hem nooit gewaarschuwd dat hij verkeerd bezig was. Bovendien is het proefschrift goedgekeurd. Dan mag hij er toch op vertrouwen dat het klaar is?
Wangedrag
In gewone omstandigheden misschien wel. Dagblad NRC suggereerde dat elke doctor nu moet vrezen voor het verlies van deze titel, als ergens in het proefschrift een fout of slordigheid wordt gevonden, maar daar gaat de zaak niet over. Het gaat over wetenschappelijk wangedrag.
Volgens de universiteit is er sprake van verkeerd weergegeven citaten en verzonnen data. ‘Het is onder wetenschappers algemeen bekend dat dit een schending is van de wetenschappelijke integriteit’, oordeelt de Raad van State.
Bovendien is wetenschappelijke integriteit in trainingen behandeld, voegt de rechter eraan toe. De onderzoeker had kunnen weten dat hij het risico liep op het verliezen van de doctorstitel, omdat hij ‘wist of redelijkerwijs kon weten dat hij de wetenschappelijke integriteit heeft geschonden, en de doctorsgraad dus op onjuiste gronden aan hem was verleend’.
Stapel
De rechtszaak markeert een omslag in het denken over de doctorstitel. Het is de eerste keer dat de titel is ingetrokken. Voorheen was de lijn: eens gegeven blijft gegeven. De bekende wetenschapsfraudeur Diederik Stapel, die in 2011 ten val kwam, deed vrijwillig afstand van de titel.
