UT-hoogleraar spatial statistics and image analysis Alfred Stein noemt het conflict van de Nederlandse universiteiten met Elsevier over het open-accessbeleid van de uitgever ‘een gecompliceerd verhaal’. De VSNU heeft onderzoekers gepolst of ze eventueel bereid zijn hun werk als (hoofd)redacteur bij de wetenschappelijke tijdschriften van Elsevier neer te leggen.
Buitengewoon lastig
Stein is sinds 2011 hoofdredacteur van Spatial Statistics. ‘Als de UT tegen mij zegt: we gaan deze stappen nemen, dan zal ik meegaan. De universiteit is immers mijn werkgever. Maar ik zou het buitengewoon lastig vinden om te stoppen. En of het verstandig is, weet ik niet.’
De hoogleraar richtte Spatial Statistics vier jaar geleden zelf op. ‘Na lang onderhandelen met Elsevier. Eerst wilden ze niet, ik moest eerst een congres organiseren. Dat werd een groot succes, en dus zag Elsevier dat er draagvlak was. Het tijdschrift loopt erg goed en het is me buitengewoon dierbaar.’
Hele academische wereld meekrijgen
Stein vraagt zich af of een oplossing in het conflict dichterbij komt als hij en zijn Nederlandse collega’s hun werk bij Elsevier neerleggen. ‘Hoofdredacteur is een eervolle baan. Buitenlandse wetenschappers staan te springen om het van me over te nemen. Voor mij een ander. Elsevier zal er weinig van merken.’
‘Wil je echt een politiek statement maken, dan moet je ook niet meer publiceren of reviewen voor Elsevier. En je moet de hele academische wereld meekrijgen’, vervolgt hij. ‘Niet alleen de UT, niet alleen Nederland. Wij zijn klein voor Elsevier. Dit is een hobbel die ze vermoedelijk wel kunnen nemen.’
Bovendien moet niet worden vergeten, vindt Stein, dat Elsevier meer doet dan alleen tijdschriften uitgeven. De uitgever speelt volgens de hoogleraar een belangrijke rol bij de marketing van wetenschappelijk onderzoek en de organisatie van congressen.
Ander verdienmodel
Het conflict tussen de VSNU en Elsevier draait om open access. De Nederlandse universiteiten (en het ministerie van OCW) willen dat alle wetenschappelijk artikelen voortaan voor iedereen vrij toegankelijk zijn.
Dat betekent voor uitgevers een heel ander verdienmodel: de dure abonnementen verdwijnen en het geld moet binnenkomen via advertenties en onderzoekers die betalen om hun werk te publiceren.
Met de uitgevers Springer en SAGE heeft de VSNU hier al afspraken over gemaakt, maar het bod van Elsevier betekent een ‘exponentiële prijsstijging, waarbij de wetenschap volledig dubbel betaalt om eigen werk te publiceren en Elsevierartikelen te kunnen lezen’, aldus de VSNU.
Open access onvermijdelijk
Hoogleraar Stein vindt dat er snel een oplossing moet komen. Hoe die eruit zal zien, durft hij niet te voorspellen.
Het belang van open access is voor hem in ieder geval evident. ‘Op het eind van de rit is dat onvermijdelijk. Cruciaal daarin is de peer review. Daar hangt de vooruitgang in de wetenschap van af. Als dat goed verankerd wordt, maken we een grote stap vooruit.’
