Lachen, gieren, brullen. Een kaars in een vagina of tussen haar benen. Waar die kaars werd ingebracht is niet helemaal duidelijk, maar grappig was het wel. ‘Heb je hem nog aangestoken’, vraagt iemand. Johan Derksen vertelde zijn verhaal op dinsdag, terwijl tafelgenoten en het publiek hartelijk lachten. Op woensdag ‘nuanceerde’ hij zijn verhaal. De kaars was niet in de vagina gegaan en eigenlijk had hij het verhaal willen vertellen omdat hij zich een hypocriet zou voelen als hij kritiek zou leveren op mensen als Johnny de Mol en de mannen van The Voice, terwijl zijn verleden ook niet schoon is. Had hij zich kwetsbaar op willen stellen. Was dat het?
Weinig mensen durven te praten over seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag. U-Today bracht deze week de uitslag van een onderzoek dat zij deed naar grensoverschrijdend gedrag op de UT. Slechts 286 mensen van de – zeg eens wat – 16.000 mensen die aan de UT studeren of werken vulden de enquête in. Misschien vond de rest het niet relevant. Dat kan ook.
Toch weten we uit cijfers dat 1 op de 10 studentes slachtoffer is van verkrachting. Wij docenten kunnen ervan uitgaan dat er in elke klas, in elk hoorcollege wel een vrouw zit die dit heeft meegemaakt of gaat meemaken. Vertel er maar over in de enquête, zegt U-Today. ‘Vrouwen moeten hun mond open doen’, zei John de Mol na de feiten te hebben gehoord over zijn shows. Maar veel vrouwen, waaronder ik, hielden of houden hun mond en lossen het zelf op, zoals ik eerder schreef (niet te strak en niet te bloot). Het gezeik en de victim blaming die je over je heen krijgt wil je koste wat kost voorkomen.
Op zich is het dus lovenswaardig dat het gesprek eens begint met een openhartige bekentenis van een veroorzaker. Voor herstel van slachtoffers kan het erg belangrijk zijn dat daders inzicht tonen en berouw. ‘Hoe is me dat toch overkomen dat ik jou dit heb aangedaan? En hoe voorkom ik het in de toekomst?’. Vanuit mijn nevenfunctie als bestuurslid voor de Stichting Achmea Slachtoffer en Samenleving heb ik nu een aantal projecten voorbij zien komen, waarin het herstelrecht onderzocht werd.
In het herstelrecht staat niet het straffen van een dader centraal, maar het genoegdoening bieden aan slachtoffers. Uiteindelijk wil je dat een slachtoffer weer verder kan. Wat heeft zij nodig om weer verder te kunnen? En je wil dat een veroorzaker (dader) niet volledig wordt buitengesloten, maar ook de kans krijgt om er weer bij te horen. Door een mens buiten te sluiten, maak je namelijk geen beter mens van hem. Slachtoffers en daders moeten zich dus durven te uiten zonder dat zij voor eeuwig worden bestempeld als dat wat er gebeurd is. Iedereen zou eigenlijk de documentaire ‘niks aan de hand’ moeten zien waarin slachtoffer Miranda zelf het gesprek aangaat met haar neef die haar misbruikte, om te proberen te herstellen. Over de kracht van kwetsbaarheid en de moed om je eigen heling in gang te zetten.
Mij bekroop vandaag toch het gevoel dat Derksen het verhaal niet alleen vertelde om een open cultuur te bevorderen waarbij dader en slachtoffer hun verhaal beter durven te doen, maar ook om de Mol een hart onder de riem te steken. ‘Tegenwoordig’, zegt Derksen namelijk, ‘word je ervoor neergesabeld’. En ook: ‘we hebben allemaal weleens wat gedaan’.
Ondanks dat ik het met Derksen eens ben dat er vele hypocriete mannen rondlopen en ik het ook best dapper en verfrissend vind dat een veroorzaker (dader) eens een keer zijn verhaal vertelt, blijf ik het vreemd vinden dat hij zijn eigen gedrag én het gedrag van anderen bagatelliseert. Maar goed,.. Derksen is Derksen en sommige mensen moeten schuren, zodat anderen eens de bek opentrekken.
Het eigenlijke probleem zit ‘m namelijk in de omstanders. Het publiek dat lacht om de anekdote. Studenten die lachen als hun studiegenootje bijdehand en lomp loopt te doen bij een meisje. Docenten die grapjes maken over dat je de deur beter open kan laten als een student bij je op de kamer zit, want je kan ‘maar zo’ beschuldigt worden. Een columnist als Wierd Duk die zegt dat je intolerant bent als je iets niet ok vindt. Omstanders snoeren slachtoffers de mond. Eén dader kan je mee dealen, maar met een meute mensen niet.
Het feit dat een man op dinsdag op TV een aanranding kan bekennen en op woensdag alweer zijn verhaal mag doen, terwijl maar 286 van de 16.000 UT’ers in een anonieme enquête van U-Today over hun ervaring met grensoverschrijdend gedrag willen berichten, zegt alles. Wij motten slachtoffers niet.
