Als je boven de poolcirkel bent, is het leven soms nogal improviseren. Iets simpels als een gasfles bijvullen betekent hier een omweg van honderdzestig kilometer om bij een Lapse dakbedekker clandestien de goede gasfles te kopen - of een paar weken zonder gas zitten, want er zijn verder noordwaarts geen andere plekken om dit klusje te klaren. We moeten nadenken over waar we tanken en waar we inkopen doen: hier op de Noordkaap zijn de voorzieningen schaars. Door het Noorderlicht hebben we al een dag of tien alleen maar zonlicht gezien. Maar verrassend genoeg went dat snel: we slapen er prima bij.
Inmiddels ontwikkelen we allemaal onze eigen leefstijl. Bij de oudste, Helena, komt een soort oermens naar boven. Ze geniet van het leven in de vrije natuur. Sinds we boven de poolcirkel zijn, duikt ze het liefst in elk ijskoud meer dat we tegenkomen. Als het regent, sprint ze naar buiten. Ze graaft diepe kuilen in de sneeuw en geniet van lange zwerftochten door de toendra. Onderwijs accepteert ze, maar niet van harte. Ottilie, onze jongste, is wat huiselijker aangelegd. Ze houdt van boeken lezen op haar e-reader, het knusse sfeertje in de kleine camper, haar eigen plekje in het stapelbed, en ze smult van het onderwijs en de extra rekenopgaven.
Ook ik heb mijn eigen routines ontwikkeld. Ik vind het fijn om een paar maanden niet zestig uur per week aan te staan, ook al houd ik nog zoveel van mijn werk op de UT. Toch volg ik goed wat er gebeurt op Drienerlo via U-Today en af en toe wat appjes over en weer met collega’s. Maar de fysieke afstand maakt het minder gehaast, en bovendien abstracter, waardoor er veel meer ruimte ontstaat om te reflecteren. En dat komt goed van pas bij mijn bezoeken aan andere universiteiten.
Drie weken geleden was ik in Lund. Lund University is een klassieke, brede universiteit in een klein, oud stadje. Het is het best vergelijkbaar met Leiden, waar het ook mee in LERU-netwerk zit. Lund University is met 44.000 studenten groot, en wil graag nog verder groeien. Ze hebben daarbij drie strategische uitdagingen. Het eerste is ‘leven lang leren’. Er zijn veel volwassenen die op Lund willen doorstuderen, maar het Zweedse financieringssysteem werkt niet mee. Er wordt nu gekeken naar hoe ze een andere ‘propositie’ kunnen maken rond LLL. Net als wij op de UT. De tweede uitdaging is er één waar elke universiteit mee zit, namelijk de vraag ‘wat voor universiteit willen wij zijn na corona?’. Lund wil niet terug naar de oude situatie, maar ze willen ook geen 'digitale universiteit' zijn. Bij het zoeken naar de juiste balans kijken ze nadrukkelijk naar ontwikkelingen bij commerciële concurrenten. Ze verwachten dat commercieel hoger onderwijs de sector in de komende tien jaar radicaal gaat veranderen. Om te zorgen dat ze hier in de toekomst beter en sneller op kunnen anticiperen, zijn ze nu bezig de universiteit wendbaarder te maken. De derde uitdaging gaat over Big Science. Lund heeft onlangs twee grote onderzoeksinfrastructuren gebouwd: een grote synchrotron (MAX IV) en een neutronenbron (ESS). De totale kosten waren 750 miljoen euro. De uitdaging zit hem er in om op korte termijn de juiste mensen aan te trekken, deze infrastructuren in te bedden in duurzame innovatie-ecosystemen, en vervolgfinanciering veilig te stellen.
De week daarop was ik in Linköping. Linköping University kun je zien als de UT van Zweden: jong (opgericht in 1975), innovatief, perifeer, en ooit opgezet om het hoger onderwijs te vernieuwen. Ze zitten dan ook met ons in het ECIU-netwerk. Maar Linköping is met 36.000 studenten inmiddels wel een stukje groter dan wij. De uitdagingen van Linköping zijn anders dan die van Lund. Allereerst heeft Linköping een grote verantwoordelijkheid voor de regio waarin ze zit, Östergötlands län. Daarom hebben ze drie campussen in steden buiten Linköping opgezet. Ongeveer 30% van de studenten studeert aan één van deze drie campussen, en er wordt daar ook volop onderzoek gedaan. Ook rond open science, open data, en visualisaties timmert Linköping University aan de weg, in hun prachtige onderzoekscentrum én wetenschapsmuseum Visualisation Center C [visualiseringscenter.se]. Meerdere alumni hebben inmiddels Oscars voor Special Effects gewonnen; over impact gesproken! Als je in de buurt bent: het is absoluut een bezoek waard! Onze kinderen genoten met volle teugen van de indrukwekkende 3d-visuals die er te zien waren.
Linköping University weet dat ze nu met hun drie campussen en hun Visualisation Center oogsten wat ze tien jaar geleden zijn begonnen te zaaien. Hetzelfde geldt voor Lund University met zijn grote onderzoeksinfrastructuren en ‘leven lang leren’-activiteiten. Maar beide lijken nog niet helemaal scherp te hebben wat hen over tien jaar gaat onderscheiden. Daar ligt voor beide de echte uitdaging.
