De uitvalsbasis van The Collective Unconscious is te vinden op de tweede verdieping van de Bastille. Waar enkele jaren geleden de studentpsychologen hun rode balie hadden, bevindt zich nu een soort meditatieruimte. Het is een plek met kleden op de grond, planten en lampen in de hoeken, een bescheiden boekenkast en er speelt non-stop achtergrondmuziek. ‘Een plaats waar je tot rust en tot jezelf kunt komen’, vertelt Robert Wendrich, UT-onderzoeker en docent bij Industrial Design Engineering. Hij maakt deel uit van het collectief en vergelijkt de meditatieruimte in de Bastille met een ‘fijne, comfortabele baarmoeder’.
Austin Piedmont is oprichter van het collectief en voormalig UT-student psychologie. ‘We weten dat we in de Bastille een tijdelijke ruimte hebben, binnenkort beginnen ze hier namelijk met verbouwen. Wat we hebben aan voorzieningen is redelijk bijeengeraapt. Onlangs konden we nog wat spullen aanschaffen, omdat een Enschedese yogastudio failliet ging. Het is een begin, dat weet ik. Maar hopelijk leidt het tot iets veel groters.’
Hoofdbeheersing
De reden voor Piedmont om het collectief op te richten stamt uit zijn tijd als psychologiestudent, een studie die hij twee jaar geleden na een semester afkapte. ‘Ik was razendenthousiast toen ik begon, maar dat enthousiasme werd al snel de grond ingeboord. We leerden van alles over mentale gezondheid, maar ik had geen enkel idee hoe ik die concepten bij mezelf kon toepassen. Ik leer veel beter door middel van persoonlijke ervaringen en gereedschappen, in plaats van het herkauwen van in het hoofd gestampt lesmateriaal.’
'Er schuilt een biljoeneneconomie achter het feit dat we maar wat graag uit ons hoofd treden'
Daarop voortbordurend startte Piedmont afgelopen jaar The Collective Unconscious, samen met zijn vrouw Julia. ‘Om een plek te bieden waarin mensen eerst leren hun eigen hoofd te beheersen, voordat ze de wereld gaan leren hoe ze dat voor elkaar moeten krijgen.’ Die hoofdbeheersing denkt Piedmont vooral te vinden in de zogeheten altered states of consciousness, oftewel veranderde bewustzijnsomstandigheden. ‘Er schuilt een biljoeneneconomie achter het feit dat we maar wat graag uit ons hoofd treden. Veel mensen hebben niet eens door dat ze daar onbewust mee bezig zijn: al is het door koffie of een biertje te drinken, te scrollen op social media, in een achtbaan te zitten of porno te kijken. Misschien maken die activiteiten ons blij, maar ze laten ons vaak leger en ongelukkiger achter.’
Piedmont zoekt daarom naar eigen zeggen naar manieren om in het hoofd te treden, in plaats van erbuiten. ‘Kortom, alles wat buiten onze normale denkwijze treedt. Om tot de plek te komen dat je meer in het moment leeft en een meer indachtig, open, effectief en meelevend individu wordt. Ron Siegel, een gerenommeerde bioloog bij UCLA, zegt dat onze drang om ons bewustzijn te veranderen de vierde evolutionaire drift is, na voedsel, gezondheid en voortplanting. Daar ben ik het volmondig mee eens.’
Verschillende deuren
Om het bewustzijn te veranderen, zijn er volgens Piedmont verschillende methodes en gereedschappen beschikbaar, zoals meditatie. Zo biedt het collectief sinds vorige maand verschillende workshops en bijeenkomsten aan, zoals ‘Deep Connection’ voor stelletjes, de ‘Wednesday Women’s Circle’ en ‘Coffee Shop Philosophy’. Ook is er wekelijks in Bastille 207 een meditatiesessie, met doorgaans tien tot vijftien deelnemers. ‘Als iemand tot zichzelf komt door muziek te luisteren, prima. Maar je kunt ook ‘problemen oplossen’ door niks op je hoofd te zetten en op een kussen te gaan zitten’, stelt Wendrich. ‘Daarbij moet je je ook realiseren dat het oké is om zoiets te doen. Ik zie nog te vaak een dogmatische verstening in het gedrag van mensen. Ofwel doordat ze te bang zijn voor wat ze zullen vinden of doordat ze niet in staat zijn om verder te kijken dan hun eigen realiteit.’
'Je moet ons absoluut niet verwarren met een coffeeshop'
Maar het houdt niet op bij mediteren, stelt Wendrich. ‘Je moet ons absoluut niet verwarren met een coffeeshop waar je je eigen substanties kunt halen, maar we willen wel gaan onderzoeken wat het effect van psychedelica is op het bewustzijn van mensen. Dat doen we in een gecontroleerde, veilige omgeving en door microdoseringen te gebruiken.’ Piedmont vult hem aan: ‘Of je nou mediteert, psychedelica gebruikt of lichttherapie ondergaat, het zijn verschillende deuren die je uiteindelijk naar dezelfde ruimte leiden.’
Psychedelica
Onder psychedelica verstaan we types drugs die invloed uitoefenen op de neurotransmitter serotonine. De drugs veroorzaken een veranderde bewustzijnsstaat, zoals veranderde perceptie, een ander humeur en tal van cognitieve processen. Voorbeelden van deze drugs zijn LSD, MDMA, paddo’s en DMT.
Zuipkelders
Wendrich noemt het ‘uniek’ dat het collectief een plek heeft gevonden op de universiteit. Hij is zich immers terdege bewust van de taboesfeer die hangt rondom drugsgebruik, terwijl het collectief er openlijk mee pronkt op zijn eigen website. ‘In de VS belanden donkere jongeren massaal in de gevangenis. En ook in Europa heb je al snel een strafblad en word je als crimineel aangezien. In Nederland valt het relatief mee, al komt onze sociale democratie in het geval van drugs al snel in de buurt van een controlestaat.’
'Een universiteit is bij uitstek een plek om dit thema bespreekbaar te maken en om te experimenteren'
De UT-onderzoeker vindt het hoog tijd om de taboes met de grond gelijk te maken. ‘De war on drugs woedt al sinds de jaren ’70 en is gestoeld op stigma’s en onwetendheid. Een universiteit is bij uitstek een plek om dit thema bespreekbaar te maken en om te experimenteren. En laten we wel wezen: aan de A35 staat een bierfabriek, waarvan de leidingen nagenoeg rechtstreeks aansluiten op de zuipkelders van studieverenigingen hier. Dat vinden we wel normaal. Waarom vinden we het niet normaal om vanuit een menselijke, holistische benadering op een verantwoorde manier psychedelica te gebruiken?’
Piedmont doet nog een duit in het zakje. ‘Een van onze sponsoren is Global Drug Survey. Psychedelica zijn volgens de uitkomsten van hun onderzoek in 2017 de veiligste drug die je kunt nemen. Zet dat weg tegen het feit dat in drie van de vijf gewelddadige misdaden in de Verenigde Staten alcohol in het spel is. En vergelijk de persoonlijke en sociale schade die alcohol aanricht met de publieke opinie, dan scoort alcohol ontzettend hoog en psychedelische drugs heel laag. Dan moet je dus de vraag stellen waar je meer waarde aan hecht: maatschappelijke taboes of een wetenschappelijke benadering. Het gaat ons niet om drugsgebruik, maar om objectief en onbevooroordeeld het nut en de bijkomende risico’s van middelen te bepalen.’
Psychische problemen
Volgens Wendrich hebben de drugs voldoende potentieel om mensen te helpen en wordt dat potentieel ook steeds zichtbaarder gemaakt door wetenschappers. ‘Neem medicinale marihuana en cannabisolie, daarvan weten we dat ze bijvoorbeeld kankerpatiënten helpen om lichamelijke klachten te verminderen. En bij Imperial College London test onderzoeker Robin Carhart-Harris veel met LSD en psilocybine (de werkzame stof in paddo’s, red.) op patiënten. Het blijkt dat die stoffen uiterst effectief zijn in het helpen van mensen met angststoornissen, depressies en zelfs alcoholisme.’
'Eigenlijk moet in ieder gebouw op de campus een spirituele, meditatieve ruimte komen'
De bevindingen van Carhart-Harris zijn voor Wendrich eens te meer reden om de UT als bakermat voor The Collective Unconscious te hebben. ‘Al die kwaliteitsafspraken vanuit de overheid worden afgewenteld, tot aan de studenten zelf. Het is geen geheim dat ze gebukt gaan onder stress, depressies en burn-outs. Tel daarbij concentratiestoornissen op. Het viel me namelijk op dat studenten openlijk spreken over het gebruik van bijvoorbeeld Ritalin om geconcentreerder een tentamen te maken. Kortom: er spelen psychologische problemen, de roep om hulp is evident. We hebben plekken en momenten nodig om tot bezinning te komen. Eigenlijk moet in ieder gebouw op de campus een spirituele, meditatieve ruimte komen, net zoals in de Bastille. En ook daarbuiten: deze problemen stoppen niet bij de UT, maar zijn tekenend voor onze huidige maatschappij.’
Diepere laag
Zelf ziet Wendrich vooral potentie in psychedelica om creativiteit in mensen aan te wakkeren en te stimuleren. ‘In mijn onderzoek houd ik me bezig met ontwerptools en ideationprocessen. In zo’n proces is het belangrijk om mensen uit hun eigen schaamte te trekken door ideeën of gedachten te durven externaliseren. Daarom heb ik een onderzoeksvoorstel geschreven om een groep onder invloed van een of meer typen psychedelica een ontwerpproces met behulp van ontwerpgereedschappen te laten doorlopen en dat te vergelijken met een controlegroep. Het idee is dat de psychedelica helpen om obstakels weg te halen en dat mensen een fundamenteel diepere laag in zichzelf weten te bereiken. Een creatief duwtje, mag je het wel noemen.’
‘Allesbehalve hippies’
En de gevaren? ‘Daarvoor willen we onze ogen niet sluiten’, zegt Piedmont. ‘We gebruiken hier nog geen psychedelische drugs – ook al zijn verschillende soorten legaal in Nederland. Maar het moet wel in de juiste setting gebeuren en met de juiste middelen. De kans op lichamelijk letsel of verslaving is vrijwel nihil, maar er is een klein risico dat je je mentale welzijn schaadt. Als je niet voorbereid bent, de mogelijke effecten niet kent, of als je een geschiedenis van psychische aandoeningen hebt, dan zal het gevoel dat de realiteit wegsmelt misschien niet goed landen. Daarom is het zo ontzettend belangrijk om de juiste expertise en setting te creëren.’
Reactie deskundige Marloes Postel: ‘Minder enthousiast over psychedelica’
Door Marloes Postel, universitair docent vakgroep Psychologie, Gezondheid en Technologie & senior onderzoeker Tactus Verslavingszorg
Heel goed dat er aandacht is voor het bevorderen van het welbevinden van studenten, door onder andere inzet van meditatie en technologie. Over het gebruik van psychedelica hiervoor ben ik minder enthousiast. Ik kan me scenario’s voorstellen waarbij mensen psychedelica gebruiken als uiterst redmiddel, maar ik zou het niet promoten als ‘manier om in het hoofd te treden’ onder studenten.
Ook al laat een aantal studies best veelbelovende resultaten zien, deze studies zijn klein en vaak wordt er geen gebruik gemaakt van een controlegroep of placebo. Op basis van deze studies kan geen definitieve conclusie worden getrokken of worden gegeneraliseerd naar grotere groepen.
Het risico bestaat dat vooral kwetsbare studenten interesse hebben om deel te nemen en je kunt je afvragen of dat wenselijk is. Daarnaast zijn er de risico’s van het middel zelf, omdat dosering lastig is en niet te voorspellen is hoe een individu op het middel zal reageren. Met een strenge screening, veilige omgeving en deskundige begeleiding kunnen de risico’s van psychedelica worden beperkt. Hierbij moet je onder andere denken aan testen van het middel, gebruik binnen een streng-gereguleerde klinische setting en niet gebruiken bij aanleg voor psychoses. Voorzichtigheid is dus zeker geboden.
Maar studenten die graag meer mindful of compassievol in het leven willen staan, zou ik adviseren om te kiezen voor een veilige methode als meditatie of yoga, of om gebruik te maken van ondersteunende technologie, zoals een app of biofeedback.
Voordat het interview is afgelopen, willen beide heren nog één ding benadrukken. ‘We zijn allesbehalve sektarische hippies zoals in de jaren ’60’, zegt Piedmont. Wendrich knikt. ‘Dat tijdperk heb ik meegemaakt. En van dat tijdperk hebben we genoeg goede én slechte dingen geleerd.’ Piedmont: ‘Dus bouwen we nu verder aan een centrale plek, zonder vooroordelen en op zoek naar de beste gereedschappen om mensen te helpen mentaal zo gezond mogelijk te zijn. Ja, ik geloof dat we iedereen kunnen helpen, maar dan moeten we eerst eerlijke discussies hebben over wat daarvoor nodig is.’
