Van zijn kinderen heb ik vernomen dat Ir. H.H.J.M. Niederer, Bert, is overleden. Hij is overleden in zijn woning in Goor afgelopen dinsdag 21 februari 2017 op de manier zoals hijzelf dat het liefst gewild had, thuis en zonder langdurig sterfbed. Hij is 73 jaar geworden. Voor de jonge generatie van de UT zal zijn naam niets zeggen, voor de oudere generatie des te meer. Ooit (1964) is de UT begonnen als THT om Twente met een hogere opleiding te compenseren voor het verlies van de textielindustrie. Vanuit het al bestaande Electrotechniek, EL, is toen een begin gemaakt met de faculteit Technische Natuurkunde, TN, onder leiding van de legendarische Prof. de Winter en een van de eerste werknemers was Bert Niederer.
In het kader van alternatieve dienstplicht moest hij daar onderzoek gaan doen. Bij Prof. Sparnaay is hij in de vakgroep Vaste Stoffysica begonnen met experimenteel werk op gebied van reflectometrie en, vooral, nieuwe experimenten op gebied van halfgeleiders. Hij was een wandelende encyclopedie op gebied van half- en supergeleiders (binnen de Universiteit Delft had hij de bijnaam ¨de Wijze uit het Oosten¨). Collega´s als Prof. Witteman, Jan Middelhoek of Louis van de Klundert wisselden graag met hem van gedachten. Als een van de eersten bouwde hij eigenhandig een supergeleidende magneet en dat kreeg ruchtbaarheid. Verolme, de grote scheepsbouwer van die dagen, belde hem zelf op om te vragen of hij bij hem wilde komen werken. Hij had hem nodig voor de bouw van LNG-tankers. Ondanks beter salaris koos Bert voor de wetenschap.
Het gedrag van tweedimensionale electronengassen in de inversie laag van silicium FET´s werd het hoofdthema van zijn onderzoek en is dat gebleven (dat was in een tijd dat Philips nog moeite had om afscheid te nemen van radiobuizen). Zijn aanvraag voor subsidie voor dat nieuwe onderzoeksterrein behoorde tot de top en werd direct gehonoreerd. Hij was in dat terrein prominent aanwezig en zelfs een van de grote pioniers op halfgeleidergebied, Shockley, wilde zien wat daar op dat gebied in Twente gebeurde. Het verzoek werd door Bert afgewezen. Hij was het niet eens met de eugenetische denkbeelden van Shockley. Ook de grote Mott moest voor Bert in het zand bijten. Het weglaten van een paar essentiële meetpunten in diens werk, werd door Bert publiekelijk aan de kaak gesteld en Mott kon niet anders dan toegeven. Het tekent Bert, recht door zee en geen concessie aan beginselen.
Hij was flamboyant en markant. Daarvan waren er heel wat binnen het oude TN en je kunt hem moeiteloos scharen in dat rijtje kleurrijke oer-TN-ers zoals Jaap Ritsema (voorloper van Mythbusters), Sietze van der Meulen of Tine van Dam om er maar een paar te noemen. Hij past ook in een ander rijtje, het rijtje waar je namen in kunt vinden als Cavendish, Tesla, Hughes, Diesel of Newton. Wetenschappers die geobsedeerd waren door hun onderzoek, maar geen of nauwelijks oog hadden voor de sociale omgeving om hen heen. Zo geformuleerd echter doet dat Bert tekort, want hij was wel degelijk geïnteresseerd in andere mensen, vooral als die onrecht werden aangedaan. De lijst van mensen die hij geholpen heeft is lang en het gaat hier te ver om daar in details te gaan. Betrokkenen weten dat zelf wel en zijn hem zonder uitzondering dankbaar. Zijn onwrikbaarheid en vechtlust hebben toch heel wat voor elkaar gekregen.
Na zijn pensionering bleef hij werken aan zijn onderzoek, maar ook de juridische wereld en de overheid waren geïnteresseerd in hem en omgekeerd. Slechts een voorbeeld: de gemeente Goor was in de herfst nogal nalatig met het verwijderen van bladmateriaal, met name van de monumentale gemeente eiken recht voor Bert´s deur. Waar de overheid tekort schiet, grijpt Bert in. Met een kruiwagen heeft hij het gebladerte afgeleverd bij mevrouw Bijleveld, de burgemeester van Goor destijds. Het heeft de krant gehaald.
In zijn persoonlijk leven lagen de zaken anders. Zeker zou hij daar gewild hebben dat alles zich anders ontwikkeld had, maar ondanks alles bleef hij altijd opgewekt. Gelukkig heeft hij de laatste jaren toch iets van de warmte terug gekregen die hij lang gemist had. Grote vreugde met- en trots op zijn kleinkinderen heeft hij mogen mee maken.
Bert is niet meer. Hij was zoals zijn werk: onbegrepen.
Dr. C.M.J. Wijers (was jarenlang collega van Niederer)
