Het was een vrolijke bedoening in een zaaltje van het WTC-gebouw in Utrecht. Onder leiding van oud-rector Lex Bouter van de Vrije Universiteit kwamen sprekers vertellen over de manieren waarop ze het evangelie van goede wetenschap verspreiden.
Onderzoekers hebben soms wat hulp nodig om integer en zorgvuldig te werken, is de gedachte. Stel dat je iets wilt verbeteren in je eigen vakgroep, bijvoorbeeld het beheer van data of het aanwijzen van vertrouwenspersonen, waar begin je dan? Er zijn talloze initiatieven en ideeën.
Aanmoedigen
Fenneke Blom van het Netherlands Research Integrity Network vertelde over haar Inspire Project. Zij en haar collega’s brengen allerlei ideeën van over de hele wereld in kaart die zijn bedacht om wetenschappelijke integriteit aan te moedigen. Dat laatste gaat verder dan ‘even googelen’, legt Blom uit. ‘De beste initiatieven zijn soms moeilijk te vinden als mensen wel inhoudelijk deskundig zijn, maar weinig van het internet weten. Dan komt hun website nauwelijks bovendrijven.’ Er is bovendien een checklist gemaakt die onderzoekers kunnen gebruiken bij het uitzoeken van een bepaalde integriteits-aanpak.
The Embassy of Good Science pakt het anders aan: kom naar ons toe, is daar het devies. De website wil een soort Wikipedia (‘maar dan makkelijker te editen’) voor wetenschappelijke integriteit en aanverwante zaken worden, vertelt een van de oprichters, Natalie Evans van het VU medisch centrum. Van lesmethoden tot databeheer, het kan er allemaal een plaats krijgen. Ze werkt ook aan een online training voor mensen die les moeten geven in zulke integriteitskwesties.
Kaartje leggen
Want daar ging het ook over: hoe breng je mensen aan het verstand dat ze moeten nadenken over zorgvuldigheid en wetenschappelijke integriteit? In Rotterdam hebben ze er een kaartspel voor bedacht met 75 dilemma’s van het kaliber ‘je hoogleraar wil als auteur op je publicatie, maar heeft niets bijgedragen: wat doe je?’. Jonge onderzoekers kunnen er samen over praten. Het kaartspel wordt binnenkort omgetoverd in een DilemmaApp die wetenschappers eens in de maand een kwestie voorlegt, zodat ze over dit soort onderwerpen blijven nadenken. Dan zien ze meteen ook wat anderen antwoorden (en waarom).
Er is geen goed of fout, willen de makers van de app graag onderstrepen, maar je kunt je keuzes beter beargumenteren. En jawel, als je meer inzicht in je beweegredenen hebt, kun je uiteindelijk ook betere beslissingen nemen. Zoals een medisch-ethicus bij de lunch zegt: ‘Je hoeft geen relativist te zijn in deze zaken. Niemand zal zeggen: och, ik heb niet zoveel met eerlijkheid en transparantie.’
Hbo
Ook uit het hbo zijn geïnteresseerden op de bijeenkomst afgekomen, bijvoorbeeld uit het kunstonderwijs, waar al een lange traditie van creatief onderzoek bestaat. Ze zoeken de aansluiting en willen de prangende vragen van integriteit graag in het hbo verspreiden.
En als onderzoekers niet uit zichzelf met integriteit aan de slag gaan, moet je ze misschien dwingen. Daarover vertelde Claire Fenton van Wellcome Trust, een belangrijke financier van medisch onderzoek in het Verenigd Koninkrijk die is opgericht met het vermogen van een filantroop.
Wellcome Trust heeft het roer omgegooid, vertelt zij. De financier eist bijvoorbeeld beleid tegen intimidatie, anders kunnen de onderzoeksgroepen het geld wel vergeten. Excellence gaat niet meer uitsluitend over ideeën en output, maar ook over de manier waarop het onderzoek wordt uitgevoerd. Zo wil de onderzoeksfinancier, als radertje in de wetenschappelijke wereld, een steentje bijdragen aan een betere onderzoekscultuur.
Uit de bubbel
Allerlei aanverwante onderwerpen passeerden de revue, van databeheer en open science tot lesmateriaal voor scholieren en jonge onderzoekers. Maar wat moet er uiteindelijk gebeuren? ‘We moeten onze bubbel uit’, zei psychiater Joeri Tijdink, die een panel leidde. Wij weten het allemaal wel, maar we moeten anderen ervan doordringen, was zijn boodschap.
Daar was Bouter het mee eens. ‘Als je hier veel mee bezig bent, verbaas je je soms hoe weinig anderen ervan weten’, zei hij. ‘We moeten het blijven uitleggen, want voor hen is het allemaal nieuw. Wij zijn de avant-garde!’
