‘Cultuur, ras en religie spelen rol bij ontwikkeling asielbeleid’

Waarom gaat jouw promotie over migratie?

‘Het onderwerp migratie interesseerde me altijd al. Tijdens mijn studie koos ik voor vergelijkbare onderwerpen. Mijn master richtte zich op algemeen migratiebeleid en ik wilde heel graag promoveren op asielbeleid. Ik werk nu in Brussel voor het Migration Policy Institute Europe en daar richt ik mij op vergelijkbare onderwerpen.’

Gaat er in jouw ogen iets mis binnen het EU-asielbeleid?

‘Elke staat voert de migratiewet op zijn eigen manier uit, en dat is logisch. Cultuur, ras en religie spelen een grote rol bij het beleid rondom asiel. Dat werkt door in de rol die ambtenaren pakken. Er gebeurt zo veel tussen beleid en praktijk. Elke lidstaat heeft zijn eigen nationale context. De soorten – en aantallen – asielzoekers die naar Roemenië komen zijn heel anders dan welke naar Nederland afreizen. Ook bevindt ieder land zich op een ander migratietraject. Bovendien komen er in Roemenië veel minder aanvragen binnen, waardoor de noodzaak om een beleid te voeren dat bijdraagt tot een snelle beslissing niet zo groot is. Dat ligt in Nederland weer anders.’

Wat heb je ontdekt?

‘Ik heb de implementatie van de wet in Nederland vergeleken met die van Roemenië. Er zijn enkele opmerkelijke verschillen. In Nederland houden ambtenaren zich strikt aan de wet, maar bij de ontwikkeling van beleid wordt meestal rekening gehouden met hun expertise. Dus hun mogelijkheden om de uitvoering te beïnvloeden zijn groot. Een voorbeeld: beslissingen binnen het asielstelsel worden in Nederland horizontaal genomen, wat inhoudt dat bureaucraten elkaars werk controleren en eventuele fouten opmerken. Een Nederlandse ambtenaar vertelde me dat EU-instellingen soms zelfs bij hen aankloppen voor advies. In Roemenië zie je een veel meer hiërarchisch gestructureerd systeem. Als een ambtenaar daar iets niet weet, zal hij of zij meestal zijn baas om advies vragen. De invloed van ambtenaren is daar kleiner.’

We hebben de neiging ambtenaren te zien als een bijzaak van beleid. We beschouwen hun werk als vanzelfsprekend, alsof de wetten en regels die zij uitvoeren duidelijk en beknopt zijn.

En wat betekent dat? Wat zijn jouw aanbevelingen?

‘De belangrijkste conclusie is dat de manier waarop ambtenaren beslissingen nemen over asiel van invloed is op het resultaat van het hele beleidsproces. Beleidsmakers moeten dit voor ogen houden. Mijn aanbeveling is om ambtenaren richtlijnen te geven voor het nemen van beslissingen, maar geef hen ook de discretie en ruimte om hun beoordelingsvermogen en deskundigheid te gebruiken. Zo kunnen ambtenaren zich aanpassen aan het specifieke geval van elke asielzoeker.’

Asielbeleid is een gevoelig onderwerp. Was het moeilijk om ambtenaren te benaderen en te interviewen?

‘In Roemenië wel, in Nederland niet zo. Ik nam verschillende interviews af, maar toen brak de coronacrisis uit. Dat leverde in Nederland geen grote problemen op, maar ik had liever met meer ambtenaren gesproken. In Roemenië was het veel moeilijker. De afdelingshoofden – die het asielbeleid uitvoeren – wilden me geen toestemming geven voor interviews en het was moeilijk om door te dringen tot de ambtenaren. Ik moest intensief overtuigen. Ik heb ook geprobeerd om met voormalige ambtenaren te praten. Toen brak ook daar de coronacrisis uit, en dat werd natuurlijk als excuus gebruikt om niet met mij te praten.’

Wat hoop je dat dit proefschrift teweegbrengt?

‘We weten te weinig over de rol van ambtenaren op dit onderwerp. Asielbeleid gaat over mensenrechten. Fundamentele rechten dus. Daar stellen we te weinig vragen over, terwijl er zoveel discussie is over asielbeleid. We hebben de neiging ambtenaren te zien als een bijzaak van beleid. We beschouwen hun werk als vanzelfsprekend, alsof de wetten en regels die zij uitvoeren duidelijk en beknopt zijn. Dat is niet het geval. Er zijn dubbelzinnigheden in de procedures die zij volgen en vaak moeten zij op hun eigen oordeel afgaan om beslissingen te nemen. Zelf hoop ik nog meer gesprekken te voeren. Over asielbeleid zal altijd discussie zijn. Migratie is een onderwerp dat me blijft interesseren. Ik heb in Roemenië, China, Venezuela, Panama, de Verenigde Staten, Nederland, Duitsland, België, Spanje en Oostenrijk gewoond. Om die reden wil ik zoveel mogelijk te weten te komen over bewegingen van mensen.’