Zomer deed onderzoek naar de rol van gender in leiderschap bij vrouwelijk leidinggevenden in het hoger onderwijs, en de strategieën die zij inzetten bij het omgaan met de uitdagingen waar ze tegenaan lopen. ‘A man’s world’, luidt de titel van haar scriptie, waarop ze onlangs afstudeerde met een 8 als eindcijfer. Haar begeleiders waren Menno de Jong en Suzanne Janssen. Een treffende titel, want uit de vele interviews die Zomer hield blijkt dat we er ook op de UT nog steeds niet zijn als het gaat om een goede genderverhouding op leidinggevende posities.
‘De combinatie van leidinggeven en communicatie vond ik altijd al interessant als student’, vertelt Zomer. ‘En ook daarvoor al: waarom is mijn ene volleybaltrainer meer een leider dan de ander? Waarom communiceert de ene chef van mijn bijbaantje beter dan de ander? Ik vroeg me altijd af of daarvoor een soort framework bestaat, moet je over bepaalde karaktereigenschappen beschikken?’ Nadat ze zich meer verdiepte in de literatuur, las ze ook over vrouwelijke leidinggevenden die moeite hebben door te stromen naar hoger posities. Maar ook over het behouden van die posities, daar kon Zomer weinig over vinden in de literatuur.
Enthousiaste respons
Dat het onderwerp leeft, merkte ze wel toen ze besloot om er zelf voor haar master onderzoek naar te gaan doen. Ze nodigde in totaal twintig vrouwelijke leidinggevenden op de UT uit voor interviews; tien op een academische positie en tien op een obp-positie. ‘Ik kreeg gelijk veel enthousiaste respons. De leidinggevenden stonden er echt voor open om hun verhaal met mij te delen.’
Eenmaal in gesprek schrok ze ook. ‘Ik had nooit gedacht dat de gendervooroordelen nog zo’n rol spelen op de UT. Daar was ik echt naïef in, ik kende dat gewoon niet vanuit mijn positie als student. Al zag ik wel dat er meer mannelijk leidinggevenden zijn dan vrouwelijke leidinggevenden, ook bij mijn opleiding.’
In haar scriptie staan volop quotes van geanonimiseerde geïnterviewden die over hun ervaringen vertellen. Zo is er een afdelingshoofd die het gevoel heeft genegeerd te worden in bepaalde situaties, waar er wel naar een man wordt geluisterd. ‘Ik had altijd het idee dat dat kwam omdat ik mijn ideeën niet goed verwoordde. Totdat ik erachter kwam dat heel veel vrouwen dit zo ervaren’, aldus de geïnterviewde.
Mannenwereld
Zomer heeft meer voorbeelden van gesprekken die haar bijbleven. ‘Iemand vertelde dat ze bij haar sollicitatie met verschillende commissies moest praten en dat één mannelijk commissielid haar op gegeven moment vroeg hoe ze zich staande ging houden in deze mannenwereld? De sollicitante werkte al vele jaren in ‘die wereld’, samen met veel andere vrouwen. Ze had het nooit eerder ervaren als een door mannen gedomineerde omgeving. Waar had hij het eigenlijk over?’
'Jij kreeg alleen de baan omdat je een vrouw bent'
Er klonken ook andere verhalen, met goede ervaringen. Zo kwam naar voren dat sommige leidinggevenden vinden dat de UT het beter doet op gebied van balans en gendervooroordelen dan andere hoger onderwijsinstellingen waar ze eerder werkten. Ook ervaren ze veel organisatorische support van de UT. En dat er minder competitie heerst, dan op andere universiteiten. ‘Die competitie onderling speelt natuurlijk vooral een rol bij academisch leidinggevenden’, zegt Zomer. ‘Vijf academisch geïnterviewden vertelden dat het moeilijk is om de focus op output te combineren met hun taken als leidinggevende. Wel benadrukten ze dat de werkomgeving op de UT niet zo competitief is als de werkomgeving op andere universiteiten. Een leidinggevende zei, toen ze haar vorige leidinggevende rol op een andere universiteit vergeleek met haar rol op de UT nu: ‘Ik zag steeds meer jonge collega's die werkdruk en concurrentie daar als heel zwaar ervoeren [...]. En ik had een leidinggevende functie in dat systeem, waarin er zoveel druk was om te publiceren. Ik moest mensen vertellen dat dat goed was, ook al vond ik dat zelf niet meer.’
Challenges
Zomer tekent in haar scriptie een aantal ‘challenges’ op waar vrouwelijke leiders in het hoger onderwijs tegenaan lopen. Ze noemt als eerste – en daarmee het meest genoemd door de geïnterviewden - het ‘relationele deel van leidinggeven’, waarmee de onderlinge conflicten met collega’s worden bedoeld. Op twee staan de gendervooroordelen, dus anders behandeld worden op basis van je gender. Daarna volgen de ‘emotionele aspecten van leiderschap’, zoals het nemen van moeilijke beslissingen, intrinsieke uitdagingen zoals met de corona-epidemie, de competitieve cultuur en het zogenaamde ‘positive action’. Bij dat laatste gaat het om het ervaren van nadelen ten opzichte van activiteiten die de organisatie inzet om specifieke vrouwen te bevorderen. Zomer: ‘Bijvoorbeeld speciale fondsen voor vrouwen of banen waar de voorkeur naar vrouwen uit gaat. Dat levert ze al snel reacties op als ‘jij kreeg alleen de baan omdat je een vrouw bent’.’
Aanbevelingen ter verbetering van gendervooroordelen en een betere man-vrouw balans doet de pas-afgestudeerde vooral op het gebied van bewustwording in de organisatie. ‘Waarbij de focus draait om communicatie; laat zien in hoeverre er al een balans is, licht rolmodellen uit, heb aandacht voor werk-privé balans en voor ‘diversity, equity and inclusion’ op de UT. ‘Focussen op het exacte aantal vrouwen in leidinggevende posities helpt wel voor percepties van balans in werkcultuur, maar is niet het enige waar een organisatie op zou moeten focussen.’
'Ik wil wel graag hét verschil maken'
‘Ik zou hier graag mee door willen gaan qua onderzoek, maar de UT is natuurlijk al met verschillende werkgroepen bezig om zaken te verbeteren.’ Wel hoopt ze dat de UT – en in het bijzonder de afdeling human resources – iets heeft aan haar onderzoek. ‘Misschien draagt het in ieder geval bij aan nog meer bewustwording over gendervooroordelen.’
Sinds september 2023 werkt Zomer als beleidstrainee op de UT. Nu nog bij human resources, straks vertrekt ze naar een andere afdeling die nog niet bekend is. ‘Ik heb een breed interesseveld, maar ik wil wel graag hét verschil maken. Ik hoop dus ook echt dat mijn scriptie bijdragen aan verbetering van de UT-organisatie.’
