Het zogeheten regeerprogramma van het kabinet is openbaar. De minister en staatssecretaris van OCW moeten fors bezuinigen, erkennen ze in hun eigen persbericht. ‘Dat is pijnlijk en maakt het noodzakelijk scherp te kiezen.’
De bezuinigingen van bijna een miljard euro op studenten, docenten en onderzoekers waren al bekend uit het hoofdlijnenakkoord dat regeringspartijen PVV, VVD, NSC en BBB hebben gesloten.
Eén wijzing lekte eerder deze week uit. Het ministerie laat de landelijke sectorplannen van universiteiten bij nader inzien ongemoeid. Daar zijn 1.200 banen aan gekoppeld en de universiteiten dreigden met een gang naar de rechter.
In plaats daarvan snijdt het kabinet in de starters- en stimuleringsbeurzen voor wetenschappers, die de werkdruk moesten verlagen. Universiteitenvereniging UNL noemt dit schamper een verschuiving van vestzak naar broekzak.
Internationalisering
Het kabinet wil nog steeds de migratie aanpakken, dus ook de studiemigratie: ‘Voor iedere Nederlandse diplomastudent die naar het buitenland gaat, komen zes internationale diplomastudenten naar Nederland.’ Dat vinden de bewindslieden een probleem vanwege de studentenhuisvesting, de ‘overvolle collegezalen’ en de ‘hoge druk op docenten’.
Een van de maatregelen: de ‘verengelsing’ in het hoger onderwijs wordt teruggedrongen. Maar er blijven uitzonderingen, ‘bijvoorbeeld in de bèta en techniek’. Ook de ‘regionale omstandigheden’ spelen een rol. Als er minder internationals komen, zou dat uiteindelijk 293 miljoen euro schelen.
Langstudeerboete
Over de langstudeerboete, die meer dan 280 miljoen euro per jaar moet opbrengen, kan het kabinet nog weinig zeggen. Het idee: studenten gaan drieduizend euro extra collegegeld betalen als ze meer dan een jaar uitlopen in hun bachelor- of masteropleiding.
Maar wat zijn de uitzonderingen? Het kabinet wil hierover in gesprek met universiteiten, hogescholen en studenten. ‘We kijken daarbij in brede zin naar de uitvoerbaarheid en naar manieren voor instellingen en studenten om langstuderen tegen te gaan.’
Open science
Andere bezuinigingen: er is minder geld voor ‘grootschalige wetenschappelijke infrastructuur’. Dat zijn instrumenten en faciliteiten die afzonderlijke universiteiten nooit zelf kunnen betalen, maar die wel van belang zijn voor de hele wetenschap in Nederland.
Ook de financiering van het Regieorgaan Open Science NL gaat omlaag. Open science is het streven om de vruchten van onderzoek, zoals data en artikelen, voor iedereen toegankelijk te maken.
Onderzoeksfinancier NWO zal eveneens moeten bezuinigen, blijkt uit het akkoord. Op al deze posten noemt het kabinet nog geen bedragen. Misschien komen die dinsdag, als de begroting voor volgend jaar wordt gepresenteerd. NWO is er niet gerust op. ‘Het baart ons grote zorgen’, staat in een eerste reactie.
Stabiele financiering
Terwijl het kabinet flink bezuinigt, wil het tegelijkertijd de financiering stabieler maken: ‘Zo werken we onder andere toe naar vormen van capaciteitsbekostiging voor hogescholen en universiteiten’, staat in het programma.
Dat betekent in de financiering minder nadruk op het aantal studenten, zodat opleidingen niet meteen hoeven te bezuinigen als ze krimpen. Dit kan ook helpen om het onderwijsaanbod in de krimpregio’s op peil te houden. Maar het vergt nog enige uitwerking: er zitten veel haken en ogen aan zo’n nieuw systeem.
Nieuw zijn allicht ook enkele accenten die het kabinet legt. Mbo-instellingen, hogescholen en universiteiten krijgen een zorgplicht voor sociale veiligheid, zodat ze beter aanspreekbaar zijn als er problemen zijn.
Tegemoetkoming pechstudenten
Het kabinet wil verder een extra tegemoetkoming van de pechstudenten, die de basisbeurs zijn misgelopen. Daar is ongeveer 1,4 miljard euro voor uitgetrokken.
Dat kan de Landelijke Studentenvakbond niet vermurwen. ‘Dit regeerprogramma maakt korte metten met het hoger onderwijs in Nederland,’ zegt voorzitter Abdelkader Karbache. ‘De jonge generaties van ons land worden door dit kabinet kapot bezuinigd. Dus er zit nog maar één ding op: keihard actievoeren!’
